Орыс мемлекеттік академиялық драма театры

Орыс мемлекеттік академиялық драма театры, М.Ю. Лермонтов атында – Алматы қаласындағы драмалық-шығармашылық ұжым. 1933 ж. Семей қ-нда ұйымдасып, сол жылы 31 қазанда К.А. Треневтің “Любовь Яровая” спектаклімен театр шымылдығы ашылды. Театр ұжымы көп кешікпей Алматы қ-на (1934 жылдың қаңтар айында) түпкілікті қоныс аударды. Алғашқыда Алматы қ-лық кеңесінің орыс драма театры, ал 1938 жылдың сәуірінен бастап Қазақ КСР-інің мемл. орыс драма театры деп аталды. Театр труппасында реж. Ю.Л. Рутковский (1938 жылға дейін театрдың көркемдік жағын басқарды), актерлер С.П. Ассуиров, М.А. Аркадьев, Б.Ф. Дэльвин, В.И. Дьяков, А.Я. Закк, П.О. Каиров, Е.Б. Кручинина-Рутковская, З.И. Морская, С.Н. Сериков, Н.С. Тороцкий, В.Б. Харламова, т.б. қызмет етті. 1941 ж. театр ұжымы Қазақ мемл. академ. драма театрымен бірлесіп, бір ғимаратта бірге жұмыс істеді. Сол жылдың аяғында уақытша Шымкент қ-на көшті. 1943 ж. Алматы қ-на қайта оралды. 2-дүниежүз. соғыс жылдары кеңес адамдарының қаһармандық іс-әрекетін бейнелейтін пьесалар қойылып, ол спектакльдерге соғыс жылдары эвакуациямен көшіп келген Киевтің Леся Украинка атынд. театр актерлері де қатысты. Театр труппасы 1942 – 45 ж. әскери бөлімшелер мен госпитальдарда, шақыру пункттерінде болып, 1441 концерт қойды. Театр репертуарына осы жылдары көбіне қаһармандық-романтик. бағыттағы шығармалар енді. Бірқатар спектакльдеріне (мыс., А.Н. Толстойдың “Иван Грозныйы”, Д.Гоу мен А.Д. Юссоның “Терең тамыры”) қазақ актерлері Ш.Айманов, Х.Бөкеева, Ә.Жолымбетов, т.б. қатысып, ойнады. Әр жылдары театр құрамында актерлер Е.Я. Диордиев, Л.П. Кюн, Л.Я. Майзель, Л.В. Нэльская, Л.А. Полохов, Ю.Б. Померанцев, Л.А. Темкин, М.Б. Азовский-Элькин, В.С. Ахромеев, Л.И. Боксерман, П.А. Дубовцев, Н.И. Зеленов, Н.Л. Жмеренецкая, Г.Н. Балаев, Ю.Н. Капустин, А.И. Медведев, В.П. Манихин, С.Л. Панков, Е.В. Попов, Г.М. Самойлин, А.А. Скрипко, М.М. Токарев, В.А. Толоконников, Н.И. Трофимова, Л.М. Ярошенко; режиссер Я.С. Штейн, М.В. Сулимов (1957 – 59, 1969 – 77), А.И. Лакшин, А.Л. Мадиевский, А.И. Соломарский, И.А. Южаков, Р.С. Андриасян (1984 жылдан театрдың көркемдік жағын басқарады); театр суретшілері И.Г. Бальхозин, В.В. Голубович, Т.А. Афанасьева, Э.Г. Чарномский, В.О. Шлямин (1987 жылдан), т.б. жемісті еңбек етіп, театрдың қалыптасуына, өсіп өркендеуіне мол үлес қосты. Театр репертуарынан 1950 – 90 ж. қазақ халқының өткен тарихи өмір жолы мен тұрмыс-салтын, рухани жан дүниесінің жаңғыруын, сонымен бірге орыс халқымен өзара рай 5 км жерде Көрпетай тауының етегінде орналасқан. 1952 ж. Орт. Қазақстан археол. экспед. (жетек. Ә.Марғұлан) зерттеген. Ерте темір ғ-ларының ең ірі ғұрыптық кешені. Кешеннің негізгі бөлігі оңт.-шығыс жағында орналасқан “мұртты оба”. Ол батысындағы үлкен, оған жалғас салынған кіші обалардан тұрады. Обалар ірі тастардан тізілген дөңгелек қоршаумен қоршалған. Қоршаудың батыс және солт. жағында тігінен көмілген сымтастар тізбегі бар. Сымтастардың сыртында сирек тастардан тізілген қоршаулар байқалады. Обалар қоршауының шығыс жағы қақпа сияқты ашық, босағасы екі үлкен сымтастармен белгіленген.

Осы сымтастардан шығысқа қарай тоға тәрізді етіп тастардан тізілген “мұрттар” салынған. Олардың арасында белгілі бір тәртіппен әр түрлі арақашықтықта тігінен көмілген сымтастар тұр. “Мұртының” ұз. 250 м-ден асады. Обалар кешенінің солт., солт.-батысын қоршай тоға тәрізді болып ұзынынан созылған отыз жеті кіші обалар кешені салынған. Сопақша етіп тастан үйілген. Әрбір кіші обаның солт. жақ шетіне 2 – 5 ірі-ірі сымтастар қадалған және оған жалғасып үлкен-үлкен қойтастардан шеңбер салынған, кіші обалар тізбегінің ұз. 500 м-ден асады. Зерттелген төрт кіші обадан бірлі жарым жылқы сүйектері мен қыш ыдыстар табылды. Орт-ндағы үлкен және оның шығысындағы кіші обалар қазылған, алайда қазба туралы мәлімет жоқ. Бұл ғұрыптық кешен Қазақстан жеріндегі темір дәуірінде (б.з.б. 7 – 1 ғ-лар) салынған ғажайып ірі құрылыс. Әлі жан-жақты зерттелмеген.

Ж. Құрманқұлов

Қысқа да нұсқа. Жазылыңыз telegram - ға