Ұлттық тарихты зерделеудегі жаңа қағидаттар мен міндеттер туралы
Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев 2012 жылы 3-шілде күні «Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» бағдарламасын жария еткен болатын. Онда аталған бағдарламаны жүзеге асыруға байланысты нақты тапсырмалар берілді. Солардың бірі отандық оқулықтарды, оның ішінде тарих оқулықтарын әділ сынға алды. Шын мәнінде оқулық оқушы талабын қанағаттандыра алмай отыр. Қазіргі тарихи білім арқылы оқушының тұлға, азамат және патриот ретінде қалыптасуына күш салуымыз керек. Сөзсіз, азаматтық, ұлттық сана қалыптаспаған жағдайда ұрпағымыз тәуелсіз мемлекетіміздің тірегі бола алмайды. Сондықтан мектеп оқулықтарының сапасын арттыруымыз қажет. Оқулықтар жаңаша әдістеме бойынша дайындалуы керек. Өйткені қазіргі оқулықтар тек дайын ақпараттан ғана тұрады. Мұғалім осындай оқулықтармен жеке тұлғаны қалай дамытады? Сондықтан білім стандарттарының негізін және оқулықтар мазмұнын қайта қарау қажеттігі туралы ҚР Білім және ғылым министрлігінде талқыланып, бүгінгі таңда Ы.Алтынсарин атындағы білім беру академиясында әлемдік тәжірибеге сәйкес мемлекеттік білім стандартын әзірлеуге және білім мазмұнына қойылатын талаптарды қарастыру жүріп жатыр. Осының негізінде 12 жылдық білім берудің бағдарламасы мен оқу жоспарларын әзірленуде. Жаңа парадигма негізінде «Қазақстан тарихы» бойынша бағдарламалар, оқулықтар мен құралдар әзірлену, «Өлкетану», «Акмеология негіздері», «Қазақстандық құқық» пәндерін оқыту әдістемесін, оқу бағдарламаларын, оқулықтарды әзірлеу және мазмұнын анықтау жұмыстары қолға алынды. Тарих латын тілінен аударғанда, өткен оқиғалар жөніндегі әңгімелер, зерттелген, анықталған туралы баяндау. Бірақ, тарих тек қана өткен туралы әңгіме ғана емес, ол нақты оқиғалардың жүйелі дамуы мен өзгеруін зерттейтін ғылым. Сонымен бірге өткен оқиғалар қорытындылай келе, оларға әр адамның, халықтың, жалпы адамзаттың қызығушылығын туғызады. Сол себептен біз өткенді терең білгіміз келеді. Отанымыздың тарихын оқу, зерттеу, бізге қай жерде туғанымызды, туған еліміздің қандай екенін, біздің туған жерге деген қатынасымызды, отанымыздың кешегісі мен бүгінгісіне көз жіберуімізге мүмкіндік туғызады. Қателіктер жібермеу үшін өз еліңнің тарихын білу керек. Тарих – ғылым ретінде көптеген маңызды мәселелерді шешеді. Гуманитарлық ғылымдар кешенінде ол басты орын алады. Ол Отан – ата мекеніміздің өткені туралы білім беріп қана қоймайды, сонымен бірге, тарихи таным – отан тарихына ортақтастық сезім қалыптастырады. Тарихты оқу - әр азаматта азаматтық көзқарас, ұлттық мәдениет қалыптастыруға және өз халқының салт дәстүрін жалғастыруға мүмкіндік береді. Осының бәрі ұрпақтар сабақтастығын жүзеге асыруға мүмкіндік туғызады. “Қазақстан тарихы” пәнінің маңызды міндеттерінің бірі - сонымен бірге жас ұрпақтың тарихи құбылыстар мен оқиғаларды зерделеуіне, бағалауына, оларға нақты баға беруге тәрбиелеу. Өз халқыңның өткенін, оның мәдениетін зерделеу, жастарға құндылық бағдарын анықтауға мүмкіндік береді, яғни тарихтың тәрбиелік маңызы өте зор. Келешекте өмір сүріп, күн кешетін жас ұрпақ өз атамекенінің тарихын, өз шыққан тегін, ата бабаларының тарихи тәжірибесін әрі қарай мақтанышпен жалғастыру үшін білу керек. Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігін жариялауы және осыған байланысты жаңа тарихи үрдістер - азаматтардың сана сезімінде елеулі өзгерістер туғызды. Әлемге, халыққа және оның тарихына деген көзқарас түбегейлі өзгерді. Егер бұрын Қазақстан тарихы- Совет Одағының бір құрамдас бөлігі ретінде қарастырылса, енді оны әлемдік тарих, Еуроазия тарихы, көшпенділер өркениеті, түркі халықтарының; Орта Азия халықтарының тарихы тұрғысында қарастыру сезімі туып отыр. Сондықтан да бүгін Қазақстан тарихын зерделеуде біз жалпы өркениеттік тұрғыны пайдаланамыз, себебі, Қазақстан тарихы- бүкіл әлемдік тарихтың құрамдас бөлігі болып табылады. Оның еуроазия мәдениеті мен тарихына жататындығына көңіл аударуымыз маңызды. Еуропа мен Азияның тоғысуында жатқан Қазақстан аймағы әрқилы халықтар, өркениеттер, мәдениеттерді байланыстыратын “көпір” болды. Жалпытүрік ортақтықтағы, көшпелі өркениеттін жүйесінде, еуроазиялық халықтардын тарихи-мәдени ортақтықтын дамуында қазақ халқының орының, мемлекеттілігінің ролін көрсету – қазақстан тарихының міндеттерінде маңызды орын алады. Қазақ этностын қалыптасуының негізгі кезеңдерін, оның шаруашылығын, тұрмысын, әлеуметтік құрылысын, және саяси жүйесін ұзақ тарихи уақыт бөлігінде анықтау Қазақстан тарихының міндеттеріне кіреді. Этногенез, мемлекеттілік, көрші этникалық ұйымдарымен, мемлекеттерімен қатынастар, отарлық соғыстар, ұлт-азаттық қозғалыстар – қазақ халқы тарихының негізгі мәселелерін қайта бағалауына, қайта ойлануына көмек ету – Қазақстан тарихының маңызды міндеттерінің бірі. Қазақ қоғамындағы әлеуметтік-таптық қатынастарын сипатталау, жұрттын әр түрлі әлеуметтік топтардын ролін көрсету тарихи ғылымының зор мәселелеріне жатады. Тарихи ғылымында кошпенділердін рухани әлемінің эволюциясы, олардын әлемдік өркениетіне қосқан үлесі, көшпелі дала мәдениеттін егіншілік-отырылықшық мәдениетімен, көрші Ресей, Қытай, Кіндік Азияның халықтарының мәдениеттерімен өзара байланысы және өзара ықпалы жаңа өркениеттік тұрғысынан көрсетіледі. Сондықтан облыстың орта білім беретін мектептері, колледждерінде тарихи- өлкетану жұмыстарын жандандыру, арнайы іс-шаралар жоспарларын құру, онлайн режимінде сабақтар өткізу, өлкетанушылар клубтары мен үйірмелер жұмыстары ұлттық тарихты зерделеудегі жаңа қағидалар мен нәтижелер негізінде құру қажеттігі туындар отыр. Маңғыстау облысының білім басқармасының сайтында «Халық тарих толқынында» (Народ в потоке истории) бетшесі ашылды. Дәл осындай бетше барлық білім беру ұйымдарында ашылу керек. Білім беру ұйымдарының тарих мұғалімдерінің біліктілігін көтеруге аса мән берілу керек. Қазақстан тарихы бойынша жаңа үлгілік оқу бағдарламаларын әзірленетін болады, яғни Қазақстан тарихы бойынша барлық оқу материалдары жаңартылатын болады. Осы мәселелерге Маңғыстау облысының тарихшы ұстаздары да өз үлестерін қосу керек. Маңғыстау облысы білім басқармасы басшысының орынбасары З.Тастемирова
Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев 2012 жылы 3-шілде күні «Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» бағдарламасын жария еткен болатын. Онда аталған бағдарламаны жүзеге асыруға байланысты нақты тапсырмалар берілді. Солардың бірі отандық оқулықтарды, оның ішінде тарих оқулықтарын әділ сынға алды. Шын мәнінде оқулық оқушы талабын қанағаттандыра алмай отыр. Қазіргі тарихи білім арқылы оқушының тұлға, азамат және патриот ретінде қалыптасуына күш салуымыз керек. Сөзсіз, азаматтық, ұлттық сана қалыптаспаған жағдайда ұрпағымыз тәуелсіз мемлекетіміздің тірегі бола алмайды. Сондықтан мектеп оқулықтарының сапасын арттыруымыз қажет.
Оқулықтар жаңаша әдістеме бойынша дайындалуы керек. Өйткені қазіргі оқулықтар тек дайын ақпараттан ғана тұрады. Мұғалім осындай оқулықтармен жеке тұлғаны қалай дамытады? Сондықтан білім стандарттарының негізін және оқулықтар мазмұнын қайта қарау қажеттігі туралы ҚР Білім және ғылым министрлігінде талқыланып, бүгінгі таңда Ы.Алтынсарин атындағы білім беру академиясында әлемдік тәжірибеге сәйкес мемлекеттік білім стандартын әзірлеуге және білім мазмұнына қойылатын талаптарды қарастыру жүріп жатыр.
Осының негізінде 12 жылдық білім берудің бағдарламасы мен оқу жоспарларын әзірленуде. Жаңа парадигма негізінде «Қазақстан тарихы» бойынша бағдарламалар, оқулықтар мен құралдар әзірлену, «Өлкетану», «Акмеология негіздері», «Қазақстандық құқық» пәндерін оқыту әдістемесін, оқу бағдарламаларын, оқулықтарды әзірлеу және мазмұнын анықтау жұмыстары қолға алынды.
Тарих латын тілінен аударғанда, өткен оқиғалар жөніндегі әңгімелер, зерттелген, анықталған туралы баяндау. Бірақ, тарих тек қана өткен туралы әңгіме ғана емес, ол нақты оқиғалардың жүйелі дамуы мен өзгеруін зерттейтін ғылым. Сонымен бірге өткен оқиғалар қорытындылай келе, оларға әр адамның, халықтың, жалпы адамзаттың қызығушылығын туғызады. Сол себептен біз өткенді терең білгіміз келеді. Отанымыздың тарихын оқу, зерттеу, бізге қай жерде туғанымызды, туған еліміздің қандай екенін, біздің туған жерге деген қатынасымызды, отанымыздың кешегісі мен бүгінгісіне көз жіберуімізге мүмкіндік туғызады. Қателіктер жібермеу үшін өз еліңнің тарихын білу керек. Тарих – ғылым ретінде көптеген маңызды мәселелерді шешеді. Гуманитарлық ғылымдар кешенінде ол басты орын алады. Ол Отан – ата мекеніміздің өткені туралы білім беріп қана қоймайды, сонымен бірге, тарихи таным – отан тарихына ортақтастық сезім қалыптастырады. Тарихты оқу - әр азаматта азаматтық көзқарас, ұлттық мәдениет қалыптастыруға және өз халқының салт дәстүрін жалғастыруға мүмкіндік береді. Осының бәрі ұрпақтар сабақтастығын жүзеге асыруға мүмкіндік туғызады.
“Қазақстан тарихы” пәнінің маңызды міндеттерінің бірі - сонымен бірге жас ұрпақтың тарихи құбылыстар мен оқиғаларды зерделеуіне, бағалауына, оларға нақты баға беруге тәрбиелеу.
Өз халқыңның өткенін, оның мәдениетін зерделеу, жастарға құндылық бағдарын анықтауға мүмкіндік береді, яғни тарихтың тәрбиелік маңызы өте зор. Келешекте өмір сүріп, күн кешетін жас ұрпақ өз атамекенінің тарихын, өз шыққан тегін, ата бабаларының тарихи тәжірибесін әрі қарай мақтанышпен жалғастыру үшін білу керек.
Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігін жариялауы және осыған байланысты жаңа тарихи үрдістер - азаматтардың сана сезімінде елеулі өзгерістер туғызды. Әлемге, халыққа және оның тарихына деген көзқарас түбегейлі өзгерді. Егер бұрын Қазақстан тарихы- Совет Одағының бір құрамдас бөлігі ретінде қарастырылса, енді оны әлемдік тарих, Еуроазия тарихы, көшпенділер өркениеті, түркі халықтарының; Орта Азия халықтарының тарихы тұрғысында қарастыру сезімі туып отыр. Сондықтан да бүгін Қазақстан тарихын зерделеуде біз жалпы өркениеттік тұрғыны пайдаланамыз, себебі, Қазақстан тарихы- бүкіл әлемдік тарихтың құрамдас бөлігі болып табылады. Оның еуроазия мәдениеті мен тарихына жататындығына көңіл аударуымыз маңызды. Еуропа мен Азияның тоғысуында жатқан Қазақстан аймағы әрқилы халықтар, өркениеттер, мәдениеттерді байланыстыратын “көпір” болды.
Жалпытүрік ортақтықтағы, көшпелі өркениеттін жүйесінде, еуроазиялық халықтардын тарихи-мәдени ортақтықтын дамуында қазақ халқының орының, мемлекеттілігінің ролін көрсету – қазақстан тарихының міндеттерінде маңызды орын алады. Қазақ этностын қалыптасуының негізгі кезеңдерін, оның шаруашылығын, тұрмысын, әлеуметтік құрылысын, және саяси жүйесін ұзақ тарихи уақыт бөлігінде анықтау Қазақстан тарихының міндеттеріне кіреді. Этногенез, мемлекеттілік, көрші этникалық ұйымдарымен, мемлекеттерімен қатынастар, отарлық соғыстар, ұлт-азаттық қозғалыстар – қазақ халқы тарихының негізгі мәселелерін қайта бағалауына, қайта ойлануына көмек ету – Қазақстан тарихының маңызды міндеттерінің бірі. Қазақ қоғамындағы әлеуметтік-таптық қатынастарын сипатталау, жұрттын әр түрлі әлеуметтік топтардын ролін көрсету тарихи ғылымының зор мәселелеріне жатады. Тарихи ғылымында кошпенділердін рухани әлемінің эволюциясы, олардын әлемдік өркениетіне қосқан үлесі, көшпелі дала мәдениеттін егіншілік-отырылықшық мәдениетімен, көрші Ресей, Қытай, Кіндік Азияның халықтарының мәдениеттерімен өзара байланысы және өзара ықпалы жаңа өркениеттік тұрғысынан көрсетіледі.
Сондықтан облыстың орта білім беретін мектептері, колледждерінде тарихи- өлкетану жұмыстарын жандандыру, арнайы іс-шаралар жоспарларын құру, онлайн режимінде сабақтар өткізу, өлкетанушылар клубтары мен үйірмелер жұмыстары ұлттық тарихты зерделеудегі жаңа қағидалар мен нәтижелер негізінде құру қажеттігі туындар отыр. Маңғыстау облысының білім басқармасының сайтында «Халық тарих толқынында» (Народ в потоке истории) бетшесі ашылды. Дәл осындай бетше барлық білім беру ұйымдарында ашылу керек.
Білім беру ұйымдарының тарих мұғалімдерінің біліктілігін көтеруге аса мән берілу керек. Қазақстан тарихы бойынша жаңа үлгілік оқу бағдарламаларын әзірленетін болады, яғни Қазақстан тарихы бойынша барлық оқу материалдары жаңартылатын болады. Осы мәселелерге Маңғыстау облысының тарихшы ұстаздары да өз үлестерін қосу керек.
Маңғыстау облысы білім басқармасы
басшысының орынбасары
З.Тастемирова
Қысқа да нұсқа. Жазылыңыз telegram - ға