Төреқұлұлы Нәзір
Төреқұлұлы Нәзір – көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері, елші, ғалым. 1892 жылы Түркістан маңындағы Қандоз деген жерде туған. 1900-1903 жылдары Қоқандағы медреседе, 1903-1905 жылдары осындағы орыс-түзем школында, 1905-1913 жылдары Қоқан коммерция училищесінде, 1913-1916 жылдары Мәскеу коммерция институтының экономика факультетінде оқыған. 1916 жылы Минскіде Батыс майданындағы «Земсоюзда» нұсқаушы болған. Сол жылы «Еркін дала» атты жасырын ұйым құрған. 1917 жылы Орынборда өткен І жалпықазақ съезіне қатынасқан. Сол жылы бүкілресейлік «Земсоюздың» Торғай облысындағы нұсқаушысы, 1918 жылы «Қазақ мұңы» газетінің редакторы (Орынбор), Қоқан совдепі ревкомының хатшысы, «Халық сөзі» газетінің редакторы (Қоқан). 1918-1919 жылдары Ферғана облыстық ревкомының төраға орынбасары, төрағасы, халық ағарту комиссары. Осы жылы Түркістан ОАК мүшесі. 1920 жылы Түркістаннның халық ағарту комиссары, «Вестник просвещения и коммунистической культуры» журналының редакторы. 1920-1922 жылдары Түркістан ОАК төрағасы. Сол шақтағы барша съездерге қатысушы. 1922 жылы КСРО халықтары орталық баспасы басқармасының төрағасы (Мәскеу). 1923 жылдан осында «Темірқазық» жуналының редакторы. 1924 жылы Орынборда өткен Қазақ білімпаздарының І съезіне қатынасады. 1922 жылдан жаңа түрік әліпбиін енгізу комиссиясының төрағасы болып сайланады. 1926 жылы Бакуде Түріктанушылардың съезіне қатысып, латын қарпі туралы сөз сөйлейді. 1928 жылы Орталық жаңа түрік әліпбиін енгізу комиссиясының құрамына енеді. 1928 жылы Сауд Арабиясындағы КСРО-ның бас консулы, КСРО-ның осы елдегі төтенше елшісі және өкілетті министрі болып тағайындалады. 1936-1937 жылдары Москва мен Ленинградта Шығыс халықтары институтының ғылыми қызметкері, оқу ісі жөніндегі проректоры. Қайраткер ғалым ретінде отандық тіл білімі саласына орасан үлес қосты. Оның «Жат сөздер», «Ұлт мәселесі және мектеп», Қазақ-қырғыз үшін жаңа әліпби» сынды еңбектері мен өзге де мақалаларында емле, әліпби, терминология жүйесі ғылыми негізде талданып отырады. Сондай-ақ қаламгердің әдебиет туралы пікірлері де ерекше. Ол С.Сейфуллиннің «Асау тұлпар», «Бақыт жолына» атты шығармаларына, өзбек қаламгері А.Қадыридің еңбектеріне сын жазды. Өзбектің «Инқилоб» атты журналына жазған ислам діні, жәдитшілдік, Түркістан тарихы туралы мақалалары ғылыми нақтылығымен көзге түседі. Қайраткер 1937 жылы 15 шілдеде ұсталып, 3 қарашада нақақ атылды. Әдебиеттер: 1. Төреқұлов Н. Шығармалары. Алматы, 1997 2. Мансуров Т. Полпред Тюрякулов. Москва, 2003Төреқұлұлы Нәзір – көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері, елші, ғалым. 1892 жылы Түркістан маңындағы Қандоз деген жерде туған. 1900-1903 жылдары Қоқандағы медреседе, 1903-1905 жылдары осындағы орыс-түзем школында, 1905-1913 жылдары Қоқан коммерция училищесінде, 1913-1916 жылдары Мәскеу коммерция институтының экономика факультетінде оқыған. 1916 жылы Минскіде Батыс майданындағы «Земсоюзда» нұсқаушы болған. Сол жылы «Еркін дала» атты жасырын ұйым құрған. 1917 жылы Орынборда өткен І жалпықазақ съезіне қатынасқан. Сол жылы бүкілресейлік «Земсоюздың» Торғай облысындағы нұсқаушысы, 1918 жылы «Қазақ мұңы» газетінің редакторы (Орынбор), Қоқан совдепі ревкомының хатшысы, «Халық сөзі» газетінің редакторы (Қоқан). 1918-1919 жылдары Ферғана облыстық ревкомының төраға орынбасары, төрағасы, халық ағарту комиссары. Осы жылы Түркістан ОАК мүшесі. 1920 жылы Түркістаннның халық ағарту комиссары, «Вестник просвещения и коммунистической культуры» журналының редакторы. 1920-1922 жылдары Түркістан ОАК төрағасы. Сол шақтағы барша съездерге қатысушы. 1922 жылы КСРО халықтары орталық баспасы басқармасының төрағасы (Мәскеу). 1923 жылдан осында «Темірқазық» жуналының редакторы. 1924 жылы Орынборда өткен Қазақ білімпаздарының І съезіне қатынасады. 1922 жылдан жаңа түрік әліпбиін енгізу комиссиясының төрағасы болып сайланады. 1926 жылы Бакуде Түріктанушылардың съезіне қатысып, латын қарпі туралы сөз сөйлейді. 1928 жылы Орталық жаңа түрік әліпбиін енгізу комиссиясының құрамына енеді. 1928 жылы Сауд Арабиясындағы КСРО-ның бас консулы, КСРО-ның осы елдегі төтенше елшісі және өкілетті министрі болып тағайындалады. 1936-1937 жылдары Москва мен Ленинградта Шығыс халықтары институтының ғылыми қызметкері, оқу ісі жөніндегі проректоры. Қайраткер ғалым ретінде отандық тіл білімі саласына орасан үлес қосты. Оның «Жат сөздер», «Ұлт мәселесі және мектеп», Қазақ-қырғыз үшін жаңа әліпби» сынды еңбектері мен өзге де мақалаларында емле, әліпби, терминология жүйесі ғылыми негізде талданып отырады. Сондай-ақ қаламгердің әдебиет туралы пікірлері де ерекше. Ол С.Сейфуллиннің «Асау тұлпар», «Бақыт жолына» атты шығармаларына, өзбек қаламгері А.Қадыридің еңбектеріне сын жазды. Өзбектің «Инқилоб» атты журналына жазған ислам діні, жәдитшілдік, Түркістан тарихы туралы мақалалары ғылыми нақтылығымен көзге түседі. Қайраткер 1937 жылы 15 шілдеде ұсталып, 3 қарашада нақақ атылды. Әдебиеттер: 1. Төреқұлов Н. Шығармалары. Алматы, 1997 2. Мансуров Т. Полпред Тюрякулов. Москва, 2003
Қысқа да нұсқа. Жазылыңыз telegram - ға