«Сапалы» басылымдар

Элиталык баспасөз дәстүрін жалғастырушышары «сапалық» деп аталатын басылымдарды шығара бастады. «Сапалы» басылымдардың үлгісі ретінде мемлекеттік және саяси элитаға, бизнес өкілдеріне, жоғары білімді интелигенцияға арналған Лондондық «Тһе Іітез» газегі қалды. Алайда, нарықтық қатынастардың дамуы, экономиканы басқару жүйесі мен шаруашылық механизмі қиыншылықтарының жоғарырлауына байланысты белгілі бір элиталық аудитория үшін, өз құрамына қаржылық орта өкілдері, өнеркәсіп қожаларын, банк саласы мен сақтаңдыру бизнесінің басқарушышарын енгізетін газеттерді шығару қажеттілігі туды. Дәл осындай оқырмандар категориясы үшін Лондонда «The taimes» газегі шығады. Келесі жылы Нью-Иоркте Ч. Доу және Э. Джонтың басшышығымен «Wall Street Journal» газетіне ұқсайтын газет басылып шығады. Ол американдық басқарушылар мен қаржыгерлер туралы ақпарат көзі болды.

ХГХ ғасырдың екінші жартысы мен XX ғасырдын басында позитивизмнің дамуы, табиғи ғылымның жетістіктеріне баулитын діни-ғылыми білім журналистиканың  объективті сипатта құрынуына мүмкіндік туғызды. Жеке жауапкершіліктен айырылған, үнемі дәлелді қажет ететін, репортаждың беллетристикалық әдемілігін жағалтып алған америкалық «телеграфтық» стиль көптеген еуропатықтарға әдеби әріптес ретіндегі «баспасөз пікірі» жаңалық болды. Олар негізгі журналистікшығармашылықтың дәстүрлі үлгісін көрсетті. Заманауи Франпуз журналистикасы АКШ-тың репортерлік журналистикасының біртіндеп жойылып бара жатқанын жазады. Онымен қоса француз газеттерінде мұны «жорғалап жүріп ену репортерлігі» деп атады. Еуропада репортаждың дәстүрлі пішіні америкалық рухта кеңінен тарады. Соғыс кезінде репортаждын көркем-әдеби және публицистиканың айқын элементтері анықталды.

Батыс Еуропада индустриалдық өнеркәсіпті тұтынуға байланысты жаппай сауатсыздықты жоятын алғашқы білім міндетті болып және машиналарды қолданатын еңбек шарттарына бейімделген жұмысшы күшін кұру енгізілді. Осылайша Англияда 1870 жылы мектепте оқу туралы заң қабылданды. Жаппай сауатсыздықты жою бұрын баспасөз ықпалын сезбеген халыққа арналған көп таралымды басылымдардын шығарылу шарттарының кұрылуына негіз болды. Сонымен қатар, сайлау нәтижесіне әсер ете алатын электорат құрылды. Ол жаңа электорат тобына ықпал ететін баспасөз арқылы саяси-экономикалық элитаның қызығушылығын жоғарлатты.

Осы ғасырдың межесіңде ірі газеттер 100 мыңдық таралыммен шықты. Мысалы, Францияда күнделікті газет саны (1865ж.) 28-ден XX ғасырдың басына дейін 471-ге дейін жетті. Англияда (1846ж.) 14-тен 247-ге дейін көбейді. АКШ-та жаңа ғасырдың басында 2000 мыңға жуық газет-журналдар шығып отырған, ал Германияда 7000 мыңға жуық әртүрлі мерзімді басылым басылған. 1910 жылы АҚШ-та 2600 күнделікті газет шығып, күнделікті газеттердің шығу саны жағынан өз шыңына жетті, кейіннен олардың саны бірте-бірте азайып отырған. Соңғы жиырма жылда мемлекет халқының саны 30 миллионға жетіп, ал орташа және ірі қалалар урбанизацияның  нәтижесінде екі есе көбейеді. Алайда, сол кезеңдегі күнделікті газеттердің саны 1942-ге дейін азайды. Сонымен катар, иллюсирациялық басьшымдардың технологиясы дамыды. Францияның өзінде бір ғасыр ішінде 130-ға жуык иллюстрациялық басылымдар шыққан.

Технологиялық жаңалыктар иллюстрацияльіқ газет-журналдарды революцияланып олардың қатарына үлкен фотоиллюстрациялық массиві келді. Шамамен 1905-1906 жылдары газеттер оқиғалы фотографияларды саяси және қоғамдық шараларды, спорт жарыстарын, катастрофаларды, қылмыстық окиғаларды жеткізу үшін кең қолданысқа енді. Фоторепоргерлер суреттілерді алмастырды, репортаж сипаттыңдағы суреттрді дайындау үшін ірі басылымдар фотореперлерді оқиға болған жерге бағыттап отырды. 1910 жылдан кейін иллюстрациялық сипаттағы түрлі-түсті басылымдар технологиясы кең тарады.

Дереккөз: Шындалиева Меңдігүл

"Шетел Журналистикасы"

Қысқа да нұсқа. Жазылыңыз telegram - ға