Айбек Смадияров: Қазақстанның халықаралық имиджі нығайып жатыр
Қазақстан халықаралық қауымдастық алдында бейбіт бастамаларымен, мәдени һәм спорттық жетістіктерімен, инвестицияға ашық экономикасымен және туристік әлеуетімен ерекшеленіп келеді. Соңғы жылдары бұл бастамалар өзінің нәтижесін беріп, Қазақстан әлемдік аренада өз орнын айқындап, беделін арттыра түсті.
Қазақстанның Еуразия құрлығының дәл жүрегінде орналасуы елдің сыртқы әлеммен тең құқықты әрі өзара тиімді байланыс орнатуына мүмкіндік берді. Бұл туралы Сыртқы істер министрлігі Халықаралық ақпарат комитетінің төрағасы – ресми өкілі Айбек Смадияров мәлімдеді.
Қазақстанның Еуразия континентінің ортасында орналасуы сыртқы әлеммен тең құқықты және өзара тиімді байланыстардың дамуына ықпал етті. Халықаралық турбуленттілік жағдайында Қазақстан теңдестірілген және сындарлы сыртқы саясатқа берік болып қалуда. Дәйекті сыртқы саяси бағыт пен өсіп келе жатқан экономика еліміздің танымал имиджі мен бейбітшіл және жауапты мемлекет ретінде беделін қалыптастыруға ықпал етті. Қазіргі таңда әлем халықаралық қатынастардағы тұрақсыздықтан климаттық қауіптерге дейін елеулі қиындықтарға тап болуда. Бұл тұрғыда Қазақстан стратегиялық орналасу мен өсіп келе жатқан ықпалға ие бола отырып, жаһандық бастамаларды ұсынуда маңызды рөл атқаруды жалғастыруда, - дейді Айбек Смадияров.
Халықаралық ақпарат комитетінің төрағасының айтуынша, елімізде өтетін «Астана Халықаралық форумының» маңызы зор.
Осылайша, 2023 жылы Қазақстан негізгі жаһандық сынақтарды шешу үшін күштерді біріктіру мақсатында «Астана Халықаралық форумы» атты диалог алаңына бастамашы болды. 2023 жылғы форум 50 елден 5000-нан астам қатысушыны жинады. Көпжақты ынтымақтастықты қолдау және өзекті халықаралық мәселелер бойынша практикалық шешімдер табу бойынша жұмысты жалғастыра отырып, 29-30 мамырда біз әлемдік көшбасшыларды, сарапшыларды және бизнес өкілдерін қайта жинауды жоспарлаудамыз. Форум мультилатерализм мен тұрақты халықаралық ынтымақтастықтың жаңа дәуірі үшін күн тәртібін қалыптастыруға ұмтылады, - дейді СІМ ресми өкілі.
Форум бағдарламасы пленарлық сессия мен 40 пікірталас алаңын қамтитын болады. Әлемнің түкпір-түкпірінен 600-ге жуық шетелдік қонақтардың қатысуы күтілуде, олардың арасында жетекші саясаткерлер, халықаралық ұйымдардың басшылары, корпорациялар, инвесторлар және ғылыми орта өкілдері бар. Форумның негізгі стратегиялық және медиа серіктесі – CNN.
Форумның жаңа серіктестіктер құру және ынтымақтастықты қолдауға деген ұмтылысын көрсете отырып, әр сессия дипломатиялық, экономикалық және әлеуметтік мәселелерге жаңа көзқарастарды қалыптастыруға бағытталатын болады. «Connecting Minds, Shaping the Future» тақырыбындағы биылғы форум мультилатерализм, дипломатияның жаңа дәуірі үшін күн тәртібін анықтап, еліміздің имиджін одан әрі нығайтуға ықпал етеді деп сенеміз, - дейді Айбек Смадияров.
Дипломатиядағы дәйектілік пен сенім
Қазақстан әлемдік бейбітшілік пен тұрақтылықты нығайтуға бағытталған бастамаларымен танымал. 2017–2018 жылдары еліміз Біріккен Ұлттар Ұйымы Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшесі ретінде жаһандық қауіпсіздік мәселелерін талқылауға белсенді қатысып, ядролық қарусыздануды басты тақырып ретінде көтерді. 2018 жылғы қаңтарда Қазақстан Қауіпсіздік Кеңесіне төрағалық етіп, жаппай қырып-жоятын қаруларды таратпауға қатысты жоғары деңгейлі пікірталас ұйымдастырды.
Сонымен қатар, Астана процесі аясында Сириядағы қақтығысты саяси жолмен шешу мақсатында келіссөздер жүргізіліп, нәтижесінде деэскалация аймақтары құрылып, атысты тоқтату режимі енгізілді. Бұл бітімгерлік бастамалар Қазақстанды бейбітшілікті жақтайтын мемлекет ретінде халықаралық қоғамдастықта айрықша орынға шығарды.
Қазақстан – жаһандық диалог орталығы
Соңғы жылдары еліміз дипломатиялық хаб ретінде де қалыптасып келеді. 2023 жылы Қазақстан бір жылдың ішінде 30-дан астам елдің мемлекет және үкімет басшыларын, ондаған министр мен халықаралық ұйым жетекшілерін қабылдады. Ұлыбритания, АҚШ, Италия, Корея Республикасы секілді елдердің басшыларының сапары – Қазақстанның халықаралық саясаттағы маңызын айқындайды.
Осы жылы алғаш рет ұйымдастырылған Астана халықаралық форумы әлемнің 50-ден астам елінен келген 4 мыңға жуық делегатты жинап, жаһандық сын-қатерлерге ортақ жауап іздеген маңызды диалог алаңына айналды. Форумға Катар Әмірі, Қырғызстан Президенті, Өзбекстан Премьер-министрі және басқа да мәртебелі қонақтар қатысты. БҰҰ Бас хатшысы форумда сөйлеген сөзінде Қазақстанның жаһандық қауіп-қатерлерді шешуде конструктивті рөл атқарып отырғанын ерекше атап өтті.
Инвестициялық сенім мен экономикалық серпін
Орталық Азияның ірі экономикасы саналатын Қазақстан халықаралық инвесторлар үшін сенімді әрі тартымды әріптеске айналған. Үкімет жүргізіп отырған жүйелі реформалар, бизнеске қолайлы орта және халықаралық ынтымақтастық тетіктері шетелдік капитал ағынын тұрақты арттыруда. Мәселен, 2023 жылдың алғашқы жартысында елге тартылған тікелей шетелдік инвестициялар көлемі $13,3 млрд-қа жетіп, өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 86,6%-ға артты.
Нидерланд, АҚШ, Швейцария, Қытай, Оңтүстік Корея, БАӘ – бұл елдер бүгінде Қазақстан экономикасына белсенді қаржы салып жатқан негізгі ойыншылар. Шетелдік әріптестермен 3000-нан астам кездесу өткізіліп, жыл соңына дейін 67 жаңа инвестициялық келісім жасалғаны – елімізге деген сенімнің дәлелі.
Қазақстанның экономикалық беделін арттырған тағы бір маңызды фактор – елдің жаһандық сауда логистикасындағы рөлі. Еуразия кеңістігінің нақ жүрегінде орналасқан Қазақстан «Бір белдеу – бір жол» бастамасы аясында Шығыс пен Батысты жалғайтын транзиттік хабқа айналды. Транскаспий халықаралық көлік бағыты – Орта дәліздің күретамыры саналатын Қазақстан арқылы өтеді.
Соңғы төрт жылда Орта дәлізбен тасымалданған жүк көлемі 8 есеге өсіп, 2024 жылы 4,5 млн тоннаға жетті. Бұл көрсеткіш – еліміздің көлік-логистикалық әлеуетін күшейтуге бағытталған реформалар мен цифрлық шешімдердің нәтижесі. Еуропалық Одақ та бұл бағыттың болашағына ерекше мән беріп, Қазақстанмен бірлескен инвестициялық жобаларға белсенді араласуда. Атап айтқанда, 2023 жылы Еуропа инвестициялық банкі Қазақстан Даму Банкіне €200 млн көлемінде қарыз беруге келісті.
Жасыл экономикаға бағытталған нақты қадамдар
Климаттың өзгеруі мен экологиялық тұрақтылық мәселесі – қазіргі әлемнің басты күн тәртібі. Қазақстан бұл мәселеден тыс қалмай, 2060 жылға дейін көміртегі бейтараптығына қол жеткізу мақсатын жариялап, Париж келісімін ратификациялады. 2023 жылы «2060 жылға дейін көміртегі бейтараптығы» стратегиясы қабылданды.
2024 жылдың соңында жаңартылатын энергия көздерінің үлесі 6,43%-ға жетіп, жоспарланған межеден озық нәтиже көрсетті. Еліміз 2030 жылға қарай бұл көрсеткішті 15%-ға, ал 2050 жылы 50%-ға дейін жеткізуді көздеп отыр. Осы бағыттағы жобаларға ACWA Power (Сауд Арабиясы), Masdar (БАӘ), Дүниежүзілік банк және ЕҚДБ сынды ірі ойыншылар қомақты қаражат құйып жатыр. Мәселен, 2024 жылы Қазақстан мен Сауд Арабиясы жел қуатына негізделген 1 ГВт электр станциясы мен энергия сақтау жүйесін салу жөніндегі келісімге қол қойды.
Мұндай «жасыл» бастамалар Қазақстанды Орталық Азиядағы экологиялық жауапкершілігі жоғары, тұрақты дамуға бейім ел ретінде танытуда.
AIFC – өңірлік қаржы экожүйесінің өзегі
Қазақстанның экономикалық беделін арттыратын тағы бір ірі құрылым – «Астана» халықаралық қаржы орталығы (AIFC). 2018 жылы құрылған бұл институт ағылшын құқық жүйесі негізінде жұмыс істейді және өңірдегі ірі қаржы платформасына айналып келеді.
2023 жылдың соңында AIFC арқылы тартылған инвестиция көлемі $10 млрд-тан асып, белгіленген межеге мерзімінен бұрын жетті. Бүгінде бұл орталықта 65-тен астам елдің 1500-ден астам компаниясы тіркелген. Сол жылы Polymetal компаниясының Лондон қор биржасынан AIFC биржасына көшіп, BlackRock, Норвегия мемлекеттік қоры сияқты ірі инвесторлардың Қазақстан нарығына келуі – елге деген сенімнің артып келе жатқанын көрсетеді.
AIFC негізінде исламдық қаржыландыру, FinTech, жасыл қаржы сынды бағыттар дамып, өңірлік қаржы экожүйесі түзілу үстінде. Бұл құрылым – Қазақстанның экономикалық әртараптандыру мен қаржы ашықтығы жолындағы нақты жетістігі.
Қазақстанның экономикасы бүгінде тұрақтылық, инновация мен жауапкершілік қағидаларына сүйене отырып дамуда. Инвестиция тартудағы ашықтық, сауда инфрақұрылымындағы стратегиялық рөл, климаттық міндеттемелер мен қаржылық жаңғырулар – бұл еліміздің халықаралық беделін арттырып, сенімді әріптес ретінде қабылдануын қамтамасыз етіп отыр. Экономикалық имидж – жай сандар мен көрсеткіштер ғана емес, бұл – елге деген сенім мен серіктестікке ашықтықтың көрінісі.
Ядролық қарусыздану – Қазақстандық үлгі
Қазақстанның халықаралық аренадағы ең салмақты әрі тарихи миссияларының бірі – ядролық қарусыздануға қосқан үлесі. Семей ядролық сынақ полигонының жабылуы және елдің ядролық қарудан өз еркімен бас тартуы бүкіл әлемге үлгі болды. Бұл шешім еліміздің бейбіт бастамаларды нақты әрекеттермен бекемдейтінін көрсетті.
2019 жылы елімізде МАГАТЭ-нің Төмен байытылған уран банкі іске қосылды. Бұл – ядролық энергетика саласындағы қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған жаһандық бастамалар қатарына кіреді. Бұған қоса, 2018 жылы Қазақстан терроризмнен ада әлем құру жөніндегі кодексті БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі алаңында ұсынды. Бұл құжатты 80 мемлекет қолдап, 2045 жылға қарай терроризмді толықтай жою мақсаты бекітілді.
Бітімгерлік миссиялардағы белсенділік
Қазақстан тек бастама көтерумен ғана шектеліп қоймай, бітімгершілікке тікелей үлес қосып келеді. Еліміздің әскери қызметкерлері БҰҰ-ның миссиялары аясында Ливан мен Голоан биіктіктерінде қызмет атқарып, бейбітшілік пен тұрақтылықты қамтамасыз ету жолында еңбек етуде. Бұл қадамдар Қазақстанның халықаралық міндеттемелерге адалдығын және жаһандық жауапкершілігін айқындайды.
Қазақстан сыртқы саясаттағы прагматизм мен бейбітшіл ұстаным арқылы өзін сенімді, келісімге бейім және халықаралық құқыққа құрметпен қарайтын ел ретінде қалыптастыра алды. Жаһандық форумдар, бітімгершілік бастамалар, ядролық қауіпсіздік бағытындағы нақты істер – мұның бәрі Қазақстанды әлем алдында салмақты әрі беделді ойыншы ретінде танытуда.
Жаһандық мәдени кеңістіктегі Қазақстан: өнер мен креатив арқылы беделін көтеріп келеді
Соңғы жылдары Қазақстан әлемге тек саяси-экономикалық емес, мәдени-креативтік тұрғыдан да жаңа қырынан танылып келеді. Музыка, кино, сән және әдебиет салаларындағы табыстар – еліміздің халықаралық имиджін нығайтып отырған қуатты «жұмсақ күшке» (soft power) айналды. Қазақ мәдениетінің заманауи серпіні, ұлттық мұра мен жаңа толқын өнерпаздардың жетістігі – әлемдік аудитория назарын аударып, Қазақстанды шығармашылығы қуатты ел ретінде танытуда.
Қазақстанның мәдени брендтерінің ішінде Димаш Құдайбергеннің есімі айрықша аталады. Оның ерекше дауыс диапазоны мен көптілді репертуары Қытайдағы «Singer» жобасынан бастап, әлемдік сахналарға дейін жол ашты. Қазіргі таңда Димаш тек вокалист емес, сонымен қатар ұлттық музыка мен тілді халықаралық аудиторияға танытып жүрген мәдени елші ретінде бағаланып отыр.
Сарапшылар оны Қазақстанның жаһандық мәдени стратегиясының табысты символы ретінде сипаттайды. Ол арқылы әлем қазақ әнінің табиғи үнін, дәстүр мен заманауилықтың үйлесімін танып-білуде.
Қазақстандық өнерпаздардың халықаралық аренадағы жетістіктері жылдан-жылға артып келеді. 2021 жылы Иманбек Зейкенов – әлемдегі беделді Grammy музыкалық сыйлығын жеңіп алған алғашқы Орталық Азия өкілі атанды. Оның Saint Jhn әніне жасаған ремиксі – әлемдік музыка индустриясында үлкен резонанс тудырып, отандық жастардың шығармашылық әлеуетін паш етті.
Ал 2018 жылы Канн кинофестивалінде актриса Самал Есләмова «Айка» фильміндегі рөлі үшін «Үздік әйел бейнесі» аталымында жеңіске жетіп, қазақстандық киноөндіріс тарихына жаңа парақ қосты. Бұл – ТМД кеңістігінде бұрын-соңды болмаған табыс.
Қазақтың көне өнер түрлері де әлемдік мәдени құндылықтар қатарынан ойып тұрып орын алуда. 2022 жылы ЮНЕСКО «Ортеке» өнерін және Қожанасыр кейіпкерінің ауызша фольклорын адамзаттың материалдық емес мәдени мұрасы тізіміне қосты. Домбырамен сүйемелденетін ағаш қуыршақ биі – қазақтың эстетикалық дәстүрін сақтаушы айрықша форма. Ал Қожанасыр туралы аңыздар – тек Қазақстанға ғана емес, бүкіл Орталық Азияға ортақ рухани мұра ретінде танылды.
Қазақстан спортшыларының жетістігі мен жеңісі
Қазақстан спорт әлемінде өзіндік орны бар мемлекетке айналды. Тәуелсіздік алғаннан бері еліміздің спортшылары халықаралық додаларда табандылығын дәлелдеп, ұлттық абыройды асқақтатып келеді. Олимпиада ойындарынан бастап кәсіби аренаға дейінгі әрбір жеңіс – Қазақстанның жаһандық спорт қауымдастығындағы беделін бекемдей түсті.
2024 жылы Парижде өткен XXXIII жазғы Олимпиада ойындарында Қазақстан құрамасы жалпы саны 7 медаль жеңіп алып, жалпыкомандалық есепте 43-орынға тұрақтады. Алтын медальді дзюдошы Елдос Сметов 60 кг салмақ дәрежесінде жеңіп алды. Ол финалда франциялық Лука Мхейдзені жеңіп, Қазақстан тарихында дзюдо бойынша алғашқы Олимпиада чемпионы атанды. Күміс медальдар спорттық гимнастикадан Нариман Құрбановқа (атпен секіру), грек-рим күресінен Демеу Жадыраевқа (77 кг) және бокстан Нұрбек Оралбайға (80 кг) бұйырды. Қола медаль иегерлері – дзюдошы Ғұсман Қырғызбаев (66 кг) және 10 метрлік пневматикалық мылтықпен аралас жұптық атуда көзге түскен Александра Ле мен Ислам Сәтпаев. Бұл жетістіктер Қазақстанның халықаралық спорт аренасындағы беделін нығайтып, алдағы Олимпиада ойындарында жоғары нәтиже көрсетуге серпін берері сөзсіз.
Жеке спортшылардың жетістіктері де Қазақстанның халықаралық беделіне оң әсерін тигізуде. 2022 жылы теннисші Елена Рыбакина әлемнің ең беделді жарыстарының бірі – Wimbledon турнирінде жеңіске жетіп, Қазақстанға алғашқы Grand Slam титулын сыйлады. Бұл оқиға еліміздің теннис саласындағы ұзақмерзімді жұмысының нәтижесі әрі Қазақстанның спорттық мүмкіндігін күллі әлемге көрсетті.
Кәсіпқой бокста Геннадий Головкин мен Жәнібек Әлімханұлы сынды чемпиондар Қазақстанды тек спортшы елі ретінде емес, қайсар рух пен табандылықтың символы ретінде де танытуда. Ал велоспортта «Astana Qazaqstan Team» командасы Tour de France, Giro d’Italia сияқты әйгілі көпкүндік жарыстарда көк туымызды желбіретіп, ел намысын әлем аренасында абыроймен қорғап жүр.
Көшпенділер рухы – халықаралық этноспорт сахнасында
2024 жылы Астанада өткен V Дүниежүзілік көшпенділер ойындары – Қазақстанның спорттық әрі мәдени имиджін бір мезетте көтерген бірегей оқиға болды. 89 елден келген спортшылар алты күн бойы ұлттық спорт түрлерінен сынға түсіп, Қазақстан жалпыкомандалық есепте 112 медальмен бірінші орынды иеленді. Бұл тек спорттағы жеңіс емес, ұлттық дәстүрді, тарихи мұраны жаһанға танытудың жарқын үлгісі болды.
Ойындардың жабылу рәсімінде Дүниежүзілік этноспорт конфедерациясының президенті Біләл Ердоған қазақ еліне алғысын білдіріп, ұйымдастыру сапасын жоғары бағалады. Шетелдік делегаттар да Қазақстанның этноспортты жаңғыртудағы көшбасшы рөлін ерекше атап өтті.
Қазақстан тек жекелей спорт түрлерінде ғана емес, командалық ойындарда да айтарлықтай жетістіктерге жетіп келеді. 2021 жылы Қазақстанның футзал құрамасы әлем чемпионатында жартылай финалға дейін жетіп, төрткүл дүниенің үздіктері қатарынан көрінді. Бұл нәтиже еліміздің футзалдағы беделін арттырып, жаңа буын спортшылар үшін тың серпін берді.
Сондай-ақ, Астанада ұйымдастырылып келе жатқан ATP және WTA дәрежесіндегі «Astana Open» халықаралық теннис турнирі де ел спортының жаһандық күн тәртібінде тұрғанын көрсетеді. Әлемнің ең үздік ракеткашылары қатысатын бұл турнир Қазақстанды тек спорттық емес, туристік бағытта да дамытуға ықпал етуде.
Қазақстан туризмі: табиғат, тарих және жаңа бағыттар
Қазақстан соңғы жылдары халықаралық туризм картасында жарқырай көріне бастады. Кең байтақ даласы, тарихи-мәдени мұралары мен заманауи инфрақұрылымы шетелдік саяхатшылардың қызығушылығын арттыра түсуде. Әсіресе соңғы онжылдықта мемлекет тарапынан қолға алынған нақты реформалар мен туризмге бағытталған стратегиялар елге келушілер ағынын көбейтуге мүмкіндік берді.
2023 жылдың алғашқы алты айында Қазақстанға келген шетелдік туристер саны 566,500-ге жетіп, өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 10%-ға артты. Туристер арасында ең танымал бағыттар – Алматы мен Астана қалалары, Бурабай мен Шарын шатқалы, Алтын-Емел және Көлсай көлдері сынды табиғи қорықтар.
Қазақстанның туристік әлеуеті халықаралық деңгейде де жоғары бағаланып отыр. Мәселен, беделді Lonely Planet басылымы елімізді 2025 жылы міндетті түрде баруға тұрарлық 30 елдің қатарына қосты. Ондағы сарапшылар Қазақстанды «табиғи сұлулығы мен мәдени байлығы әлі толық ашылмаған ерекше бағыт» ретінде сипаттады.
Сайрам-Өгем ұлттық паркі – жаяу туризм әуесқойлары үшін таптырмас мекен ретінде ұсынылса, Шымкент қаласы қазақ асханасының дәмін татуға ең қолайлы орын деп танылды. Сонымен қатар, 2023 жылы The New York Times «баруға тиіс 52 орын» тізіміне Алматы қаласын енгізсе, Condé Nast Traveller журналы Шымбұлақ тау шаңғы кешенін әлемдегі үздік 5 бағыттың қатарына қосты. 2024 жылы Ұлыбританияның Wanderlust журналы Катонқарағай ұлттық паркін «жасыл туризм» тізіміне енгізді.
Туризмді дамыту тек маркетингтік құралдармен шектелмейді. Қазақстан бұл саланы жүйелі дамытуды көздей отырып, инфрақұрылымды жетілдіруді басты мақсат етуде. Түркістан қаласы — рухани туризмнің жаңа орталығына айналып, «Керуен-Сарай» кешені және басқа да тарихи-мәдени нысандар халықаралық қонақтар үшін қолайлы ортаны қалыптастырды.
Алматы облысында тауға шығу, экотуризм мен трекинг бағыттары белсенді дамуда. Медеу, Шымбұлақ, Іле Алатауы ұлттық паркі – туристер жиі таңдайтын мекенге айналды. Елордада заманауи музейлер мен ойын-сауық орталықтары көбейіп, қала ішіндегі туризмнің де ауқымы кеңейді.
Халықаралық әуе қатынастарын кеңейту де маңызды басымдықтардың бірі. 2023 жылы Air Astana және басқа әуе компаниялары Үндістан, Таяу Шығыс пен Еуропа елдерімен жаңа тікелей рейстер ашып, Қазақстанға жетуді бұрынғыдан әлдеқайда ыңғайлы етті.
Қазақстан Үкіметі туризм саласын экономиканың басым бағыттарының бірі ретінде қарастырып отыр. 2025 жылға қарай саланың ішкі жалпы өнімдегі үлесін 8%-ға дейін жеткізу көзделіп отыр. Бұл мақсатқа жету үшін сервис сапасын арттыру, цифрлық шешімдерді енгізу және аймақтық бағыттарды дамыту шаралары қолға алынған.
Қазақстан – табиғаты алуан түрлі, мәдениеті бай, қонақжай дәстүрі терең ел. Туризмді жүйелі дамыту арқылы еліміз халықаралық деңгейде танылып, «баруға тұрарлық» бағыттар қатарына сенімді түрде қосылып келеді. Келешекте де осы бағыттағы жұмыс жалғасын тауып, Қазақстанды қайта оралғысы келетін туристер еліне айналдыру – негізгі мақсаттардың бірі болып қала бермек.
Қысқа да нұсқа. Жазылыңыз telegram - ға