Жасанды интеллект технологиясының қарқынды дамуы қоғамның барлық саласына әсер етуде. Оның жетістіктерімен қатар, ЖИ-ді пайдалануға байланысты этикалық, құқықтық және қауіпсіздік мәселелері де туындап отыр. Осыған байланысты әлемнің көптеген елдері мен аймақтары ЖИ-ді реттеудің әртүрлі тәсілдерін қарастыруда.
Еуропалық Одақ: ЖИ актісі
ЖИ реттеудегі ең ауқымды және жан-жақты қадамдардың бірі Еуропалық Одақтың "ЖИ актісі". Бұл заң жобасы ЖИ жүйелерін олардың қаупіне қарай жіктейді және әр санат үшін нақты талаптар мен шектеулер белгілейді.
- Қабылданбауы мүмкін ЖИ жүйелері: Адамдарды манипуляциялауға, әлеуметтік бағалауға немесе биометриялық сәйкестендіруге арналған кейбір ЖИ жүйелеріне толық тыйым салынады.
- Жоғары қауіпті ЖИ жүйелері: Критикалық инфрақұрылымда, білім беруде, жұмысқа қабылдауда және құқық қорғау органдарында қолданылатын ЖИ жүйелері қатаң талаптарға, соның ішінде тәуекелді бағалауға, деректердің сапасына және ашықтыққа жауап беруі тиіс.
- Шектеулі қауіпті ЖИ жүйелері: Мысалы, чат-боттар сияқты кейбір ЖИ жүйелері пайдаланушыларға олардың ЖИ-мен өзара әрекеттесіп жатқаны туралы хабарлауы керек.
ЕО-ның бұл актісі ЖИ-ді реттеудің жаһандық стандартын қалыптастыруға ықпал етуі мүмкін.
Америка Құрама Штаттары: Салалық тәсіл
АҚШ ЖИ-ді реттеуге көбінесе салалық тәсілді ұстанады. Әр түрлі федералдық және штаттық агенттіктер өздерінің юрисдикцияларындағы ЖИ-дің нақты қолданылу салаларын реттейді. Мысалы, Көлік қауіпсіздігі жөніндегі ұлттық басқарма (NHTSA) автономды көліктерді реттесе, Азық-түлік және дәрі-дәрмек басқармасы (FDA) медициналық ЖИ құрылғыларын қадағалайды.
Қытай: Белсенді даму және бақылау
Қытай ЖИ технологиясының дамуында көшбасшы болуға ұмтылуда және бұл салада белсенді саясат жүргізуде. Үкімет ЖИ зерттеулері мен әзірлемелерін қаржыландырады, сонымен қатар ЖИ-дің белгілі бір қолданылу салаларын реттеу үшін қадамдар жасауда.
Басқа елдердің тәжірибесі
Әлемнің басқа да көптеген елдері ЖИ-ді реттеудің өзіндік тәсілдерін әзірлеуде. Канада ЖИ-дің этикалық аспектілеріне баса назар аударады, ал Жапония инновацияны қолдауға және ЖИ-ді қоғамға енгізуге бағытталған стратегияны ұстанады. Сингапур ЖИ-ді қаржылық қызметтер сияқты салаларда пайдалану үшін нұсқаулықтар мен стандарттар әзірлеуде.
Болашақ үрдістер
ЖИ технологиясы дамыған сайын, оны реттеу мәселесі одан да өзекті бола түседі. Болашақта келесі үрдістер байқалуы мүмкін:
- Халықаралық ынтымақтастық: ЖИ-дің трансшекаралық сипатын ескере отырып, әртүрлі елдердің реттеуші органдары арасындағы ынтымақтастық күшейе түсуі мүмкін.
- Стандарттау: ЖИ жүйелерінің қауіпсіздігін, сенімділігін және этикалық қолданылуын қамтамасыз ету үшін халықаралық стандарттар әзірленуі мүмкін.
- Адаптивті реттеу: ЖИ технологиясының жылдам өзгеруін ескере отырып, реттеуші органдар икемді және бейімделгіш тәсілдерді қажет етуі мүмкін.
- Этикалық қағидаттардың рөлінің артуы: Заңнамалық реттеумен қатар, ЖИ-ді әзірлеу мен қолдануда этикалық қағидаттар мен нұсқаулардың рөлі арта түсуі мүмкін.
Әлемде ЖИ заңдарының дамуы күрделі және үздіксіз процесс. Әр ел өзінің құқықтық жүйесіне, экономикалық және әлеуметтік ерекшеліктеріне сәйкес келетін тәсілді іздеуде. Бір жағынан инновацияны ынталандыру, екінші жағынан қоғамды ықтимал қауіптерден қорғау – бұл теңгерімді табу өте маңызды. Уақыт өте келе, ЖИ-ді реттеудің ортақ принциптері мен халықаралық келісімдері қалыптасуы мүмкін, бұл технологияның жауапты және пайдалы дамуына ықпал етеді.
Қазақстан қандай ұстанымда болғаны дұрыс?
Әлемдік тәжірибені ескере отырып, Қазақстан ЖИ-ді реттеуде теңгерімді ұстанымды ұстануы маңызды. Бұл инновацияны қолдаумен қатар, қоғамның қауіпсіздігі мен этикалық нормаларын қамтамасыз етуді білдіреді. Қазақстан үшін келесі қадамдар тиімді болуы мүмкін:
- Салалық ерекшеліктерді ескеру: Еуропалық Одақтың тәжірибесіндегідей, ЖИ жүйелерін олардың ықтимал қаупіне қарай санаттау және әр санатқа сәйкес реттеу шараларын қолдану орынды болар еді. Мысалы, қаржы, денсаулық сақтау немесе мемлекеттік басқару салаларында қолданылатын ЖИ жүйелеріне жоғары талаптар қойылуы мүмкін.
- Инновацияға қолдау көрсету: Реттеу шаралары ЖИ технологияларының дамуын тежемеуі керек. Қазақстанның IT секторының өсу қарқынын ескере отырып, ЖИ саласындағы стартаптар мен зерттеулерге қолайлы жағдай жасау маңызды. Бұл үшін эксперименттік құқықтық режимдерді енгізуге немесе жеңілдетілген талаптарды қолдануға болады.
- Этикалық қағидаттарды енгізу: ЖИ-ді әзірлеу мен қолданудың негізінде ашықтық, әділдік, жауапкершілік және түсіндіруге болатындық сияқты этикалық қағидаттар жатуы тиіс. Бұл қағидаттарды заңнамалық деңгейде бекіту немесе ұсыныстық сипаттағы кодекстер арқылы енгізу мүмкін.
- Кадрларды даярлау және білім беру: ЖИ саласындағы білікті мамандарды даярлау және қоғамның ЖИ технологиялары туралы хабардарлығын арттыру қажет. Бұл реттеу шараларын тиімді жүзеге асыруға және ЖИ-дің пайдасын толыққанды пайдалануға көмектеседі.
- Халықаралық ынтымақтастық: ЖИ мәселесі жаһандық сипатқа ие болғандықтан, Қазақстан басқа елдермен, әсіресе ЕО, АҚШ және Орталық Азия елдерімен тәжірибе алмасуы және ынтымақтастықта болуы тиімді. Бұл халықаралық стандарттарды қалыптастыруға және үйлестірілген саясат жүргізуге ықпал етеді.
- Азаматтық қоғаммен диалог: ЖИ-ді реттеу процесі ашық және инклюзивті болуы керек. Азаматтық қоғамның, сарапшылардың және бизнес өкілдерінің пікірлерін ескеру маңызды.
Қазақстан үшін ЖИ-ді реттеудің дұрыс ұстанымы – инновациялық дамуды қолдай отырып, азаматтардың құқықтары мен қауіпсіздігін қамтамасыз ететін, икемді және кешенді тәсіл болуы керек. Бұл бағыттағы дұрыс қадамдар Қазақстанның ЖИ технологиялары саласындағы бәсекеге қабілеттілігін арттырып, экономикалық және әлеуметтік дамуға ықпал етеді.
Қысқа да нұсқа. Жазылыңыз telegram - ға