Kazakistan ve Sincan Uygur Özerk Bölgesindendeki Uygur kavimlerin müzik sanatları arasındaki benzerlikler ve farklılıklar

Bilindiği gibi Uygurların müzik sanatı birçok bin yıllık tarihin derinliklerinden gelmektedir.

Bilindiği gibi Uygurların müzik sanatı birçok bin yıllık tarihin derinliklerinden gelmektedir. Bunun için bu sanatın, kendi özgünlüğünü koruyarak geliştiğini ve oluştuğunu, net ustalık yüzlere sahip olduğunu, kendi icracı okuluna sahip olduğunu söylemek yalnış olmaz.

[1].

Müzik kültürünün Erken Dönem Ortaçağdaki yüksek gelişimi Orta Asya’da müzik teorisinin başlangıç aşamasının oluşmasına neden oldu. Sucup’un teoretik sistemi Uygur müzik gelişiminin bir esası oldu.

İbn-i Sina’nın XI. asırdaki sistemine göre müzik aletleri telli alteletere, nefesli aletlere ve vurgulu aletlere ayrılıyordu. Müzik alanındaki bilginlerin düşüncesine göre ise V.Mahillon’un sınıflandırılması daha etkindir. Bundan dolayı bu genel sınıflandırmadır. Bilgili aletler uzmanı V. Mahillon müzik aletinin çıkardığı sesin aletin ana özelliği olduğunu sayıyordu. Ama bu bile dünyadaki bütün müzik aletlerini tamamen sınıflandırmak için bir esas değildir. Buna dayanarak E. M. Hornbostel ve C. Sachs sınıflandırılması meydana gelmiştir. Bunlar: idiofonlar – ses müzik aletinin yapımına bağlı, membranofonlar – gerilmiş membrana bağlı, hordofonlar – ana tele bağlı, aerofonlar – havaya bağlı [4, 13].

Yukarıda belirtilen müzik aletleri hem tek başına kullanılıyor, hem eşlik edilirken, hem müzik toplulukların icrasında.

Milli Uygur müzik aletlerinin büyük kısmını hordafonlar oluşturmaktadır. Onların çeşitleri, şekilleri, yapıları (basit ve kombine) ve çıkardıkları sesler kendi özellikleri ve çeşitlilikleriyle şaşırtıyor.

Hordafonlar sık sık sadece Sincan Uygur Özerk Bölgesindeki Uygurlarda veya Orta Asya’da yaşayan Uygurlarda değil, başka Doğu ülkelerinde de rastlanmaktadır. Ama karşılaştırma sürecinde bazi müzik aletlerinin benzerlikleri ve ayrılıklıkları açıkça farkedilebiliyor. Bu özellikler halkın gelenekleri, yaşadıkları yerlerle bağlıdır. Bazen ayrılıklar yer ile gök arasındaki gibidir. Tellerin sayısı ve adları – aynıdır. Bizim düşündüğümüze göre farkl sadece dış görünüş ve yapım usulünde değil, icrada da, yani repertuvar ve düşünme usulünde de olabilir.

Müzikte Uygur halkının özünü ifade edebilecek müzik aletlerinin özellikleri bunlardır. Kendi motifleriyle ayrılan, kendi ayırdedici özelliklerini koruyan müzik aletleri, hem Kazakistan Uygurlarında, hem Sincan Uygur Özer Bölgesi Uygurlarında, hem Yakın Doğu ve Orta Asya’da büyük gelişim imkanlara sahip olan aletler olarak tanınmayı haketmişlerdir. Etnik kültürünün gelişimi yanısıra Uygur halkının ünlendirilmesine katkıda bulunan bir alanlardan biri müzik sanatı ve milli müzik aletleridir.

 

Domullayeva H.İ. Sanatlar Bilimi Masteri,

M.O. Avezov Edebiyat ve Sanat Enstitüsü

 

Kullanılan kaynaklar:

1. S. Kibirova. “Geleneksel kültürde Uygur müzik aletleri” Özeti. – Leningrad, 1989. – 24 s.
2. Müzikbilim. / Doktora öğrencileri ve adaylar makalelerinin derlemesi Sayı V. – Almatı: Kazakistan SSC Bakanlar Kurulu Yayın İşlerinden Devlet Komitesi Baş Basın Sanayisi, 1971. – 223 s.
3. G. Zaynavdinov tarafından yazılmış Uygur halk / Derleyen Raziyeva N.T., Şklovskaya A.S., Autova G. – Almatı: Ğılım, 1993. – 60 c. (5. sayfa).
4. Domullayeva H.. tez (master) “Çağdaş Sincan Uygur Özerk Bölgesinin telli müzük aletleri (hordofonlar)”. Almatı: 2010. – 81 s.