Қазақстанның экономикалық трансформациясы: 25 мың жұмыс орны құрылады

Президент «Әділетті Қазақстан: заң мен тәртіп, экономикалық өсу, қоғамдық оптимизм» атты ел халқына жолдауында елдің өнеркәсіптік әлеуетін ашу үшін жүйелі шаралар қабылдау қажеттігін ерекше атап өтті. Қасым-Жомарт Тоқаев Үкімет әзірлеген жоғары қайта өңдеу деңгейіне ерекше назар аудара отырып, 17 ірі жобаның тізімін атап көрсетті, деп хабарлайды El.kz ақпарат агенттігі.

Маңызды мәселелердің бірі – отандық шикізат пен қосалқы бөлшектерді барынша пайдалану, сондай-ақ ірі кәсіпорындар төңірегінде аралас өндірістерді дамыту. Жобалар экономиканы әртараптандыру және өңдеу өнеркәсібінің бәсекеге қабілеттілігін ынталандыру бағдарламасы аясында іріктелді. Олар металлургия, химия, мұнай-химия, автомобиль жасау, туризм, ауыл шаруашылығы және тамақ өнеркәсібі сияқты негізгі салаларды қамтиды.

Автомобиль жасау саласы басым бағыттардың бірі, бұл салада қазірдің өзінде оң нәтижелерге қол жеткізілді. Алдағы уақытта осы қарқынды сақтап, өндірісті жергіліктендіру деңгейін біртіндеп арттыру маңызды. Ұзақ мерзімді перспективада автопромды мемлекеттік қолдау нәтижесі толыққанды автомобиль жасау кластерін құруға алып келуі тиіс.

Мұнай-газ химиясы саласын дамыту да өзекті міндеттердің бірі болып қала береді. Қазіргі уақытта полипропилен мен полиэтилен өндіру бойынша ірі жобалар жүзеге асырылып жатыр, сондай-ақ бутадиен, карбамид және терефтал қышқылын өндіру сияқты жаңа жобалар әзірленіп жатыр. Айта кетерлік жайт, бұл бастамалардың барлығы елдің өңірлерінде жаңа өсу нүктелерін құруға бағытталған.

Жобалар мынадай негізгі критерийлер бойынша іріктелді:

• өнімнің орта және жоғары қайта өңдеу деңгейі;
• экспортқа және импортты алмастыруға бағдарлануы;
• өндірілетін өнімнің нарықтағы сұранысы;
• елдің немесе өңірдің экономикасы үшін стратегиялық маңыздылығы және мультипликативтік әсері.

Бұл жобаларға жалпы инвестиция көлемі шамамен 15 трлн теңге, 25 мыңнан астам жаңа жұмыс орны ашылады. Жобалардың экономикалық әсері экспорт көлемін 6 трлн теңгеге ұлғайту және импортқа тәуелділікті 1,5 трлн теңгеге төмендету арқылы көрініс табады. Барлық жобалар жоғары өнімділік пен инновациялық өндірістерді дамытуға, сондай-ақ экспортты арттыру мен импортты алмастыруға бағытталған, бұл өз кезегінде Қазақстанның тұрақты экономикалық өсуіне ықпал етеді.

Қара металлургия

1. «Mineral Product International» ЖШС металлургиялық кластері, Павлодар облысы

«Mineral Product International» ЖШС Павлодар облысы, Екібастұз қаласында ферросилиций (жылына 160 мың тонна), тікелей тотықсыздандырылған темір (жылына 300 мың тонна) және болат (жылына 1 млн тонна) өндіретін зауыттарды қамтитын металлургиялық кластер жобасын жүзеге асырылып жатыр.

Инвестициялық жоба үш кезеңнен тұрады. Қазіргі уақытта алғашқы кезең – ферросилиций өндіретін зауыттың құрылысы белсенді жүріп жатыр. Бірінші кезекті іске қосу 2026 жылға жоспарланған. Бірінші кезектің құрылысына салынатын инвестиция көлемі – 119,9 млрд теңге. Осы кәсіпорында 526 жаңа жұмыс орны ашылады. Бірінші кезектегі зауыттың жобалық қуаты – С-75 маркалы 80 мың тонна ферросилиций өндіру.

2024-2025 жылдарға арналған құрылысқа қажетті жалпы қаражат көлемі 10,1 млрд теңге. РИЗ «Екібастұз» жобасының инженерлік инфрақұрылымын қаржыландыру мәселесі «Самұрық-Қазына» қорының қаражаты есебінен қарастырылмақ.

Қазіргі таңда ферроқорытпа зауытының құрылыс-монтаж жұмыстары басталды. Негізгі технологиялық жабдықтарды жеткізу бойынша SAC компаниясымен келісімшартқа қол қойылды.

Қостанай облысындағы «ССКӨБ» АҚ ыстық брикеттелген темір өндіру зауыты

«ССКӨБ» АҚ Қостанай облысында ыстық брикеттелген темір (ЫБТ) өндіру зауытының құрылысын жүзеге асыруда. Зауытты пайдалануға беру 2027 жылға жоспарланған. Жобаның инвестициялық көлемі 532 миллиард теңге, нәтижесінде шамамен 500 жұмыс орны ашылады. Зауыттың қуаттылығы өндірістің бірінші кезеңінде жылына 2 миллион тонна, ал екінші кезеңде тағы 2 миллион тоннаға жетеді.

Бұл жоба импортты 30%-дан астам алмастырады және болат өндірісі үшін 100% шикізат базасын қамтамасыз етеді. Дайын өнімнің экспорты Қытай мен Еуропалық Одақ елдеріне бағытталған.

Қазіргі таңда жобаны іске асыру бойынша бірнеше негізгі қадамдар аяқталды:

• ЫБТ өндірудің екі әлеуетті технологиясы үшін алдын ала келісімге дейінгі инжиниринг жұмыстары аяқталды.
• Жобалауға арналған бастапқы инженерлік-геологиялық және геодезиялық зерттеулер жүргізілді.
• Primetals Technologies Austria GmbH және Midrex Technologies Inc. компанияларының консорциумымен «Midrex» технологиясы бойынша жобалық құжаттаманы әзірлеу туралы келісім жасалды.
• Технология жеткізушісінің базалық инжинирингі негізінде жобалық құжаттаманың «П» кезеңін әзірлеу «Қазгипроцветмет» ЖШС жобалау институтымен басталды.
• 10 жыл мерзімге тауарлық газды бөлшек саудада жеткізу туралы келісімнің жобасы әзірленді. Бұл келісім қазіргі уақытта «QazaqGaz» ҰК» АҚ мен «ҚазТрансГаз Аймақ» АҚ-да корпоративтік келісім рәсімінен өтуде.

2024 жылға жоспарланған 6,246 миллиард теңге инвестицияның 3,275 миллиарды игерілді.

Ыстық брикеттелген темір өндіру жобасы төмен көміртекті ізі бар металлургия технологиясын қолдануды қамтиды. Бұл көміртегі шығарындыларын айтарлықтай азайтуға және өндірістің экологиялық тұрақтылығын арттыруға мүмкіндік береді. Жобаны жүзеге асыру нәтижесінде темір кені шикізатын өндіру жылына 15,5 миллион тоннаға дейін ұлғайтылады, сондай-ақ 3-4 миллион тоннаға дейін «жасыл болат» өндіру мүмкіндігі пайда болады.

Қарағанды облысындағы «Qazaqstan Steel Group» ЖШС-ның Qarmet комбинатын жаңғырту

Қарағанды облысында жүзеге асырылып жатқан «Qarmet» АҚ жобасы болат өндіру көлемін арттыруға және жаңа өнім түрлерін шығаруға бағытталған. Жобаның жалпы инвестиция сомасы $3,5 миллиардты құрайды, ал оны аяқтау 2028 жылға жоспарланған. Жобаның жылдық қуаттылығы кемінде 5 миллион тонна болат өндіруді қамтамасыз етеді.

Қазіргі уақытта комбинатты жаңғырту шеңберінде техникалық аудит жүргізілуде, бұл жұмыс биылғы жылдың наурыз айында басталған. 2024 жылдың маусымында $100 миллион (1,6 трлн теңге) сомасына жабдықтарды қаржылық лизингке алу туралы келісім жасалды.

Жоба аймақта металлургиялық кластер құруға бағытталған ауқымды бастаманың бір бөлігі. «Qarmet» АҚ келесі міндеттемелерді орындауға ниетті:

• Еңбек қауіпсіздігін жақсарту.
• Экологиялық тұрақтылықты арттыру.
• Өнім сапасын жетілдіру.
• Өндіріс көлемін ұлғайту.

Сонымен қатар, өнімнің номенклатурасын кеңейту және кәсіпорын маңында шағын және орта бизнес үшін инфрақұрылым құру жоспарлануда.

«Qazaqstan Steel Group» ЖШС бірнеше жобалар бойынша кластерлік даму бағдарламасын жүзеге асыруда:

• Темір кені шикізаты: Кентөбе мен Атансор кен орындарының сарқылуына байланысты жаңа кен орындарын іздеу, Лисаковск пен Атасудағы байыту фабрикаларын (БФ) салу және жаңғырту, Лисаковск тау-кен байыту комбинатындағы дефосфорландыру кешені, жер астында кен өндіру кешенін салу, ыстық брикеттелген темір өндіру кешені құрылысын жүзеге асыру. Бұл жобалар аясында шамамен 2,5 мың жұмыс орны ашылады.
• Көмір: Күзембаев кен орнында орталық байыту фабрикасының құрылысын салу, Шығыс байыту фабрикасын қайта жарақтандыруға арналған кешенді бағдарлама, Көмір департаментінің бес шахтасында жерасты радиобайланыс және персоналды позициялау жүйесін енгізу және басқа да жобалар. Бұл бағытта шамамен 500 жұмыс орны құрылады.
• Ақтау құбыр зауыты: 150 жаңа жұмыс орнын ашу жоспарлануда.
• Энергетика: Комбинатты газдандыру бағдарламасы, қазандықтар құрылысы, цехтарды айналмалы сумен жабдықтау жүйесіне көшіру. Бұл жобалар шеңберінде 290 жаңа жұмыс орны құрылады.

Түсті металлургия

1. «KAZ Minerals Smelting» ЖШС / NFC мыс балқыту зауыты, Абай облысы

«KAZ Minerals Smelting» ЖШС мен Қытайдың NFC компаниясы бірлесіп, Абай облысында жаңа мыс балқыту зауытын салу жобасын жүзеге асыруда. Зауыттың жылдық өндірістік қуаттылығы:

• 300 мың тонна катодты мыс,
• 1,2 миллион тонна күкірт қышқылы,
• 166 мың унция алтын құймалары,
• 4,6 миллион унция күміс құймалары.

Жобаның жалпы инвестиция көлемі 1,5 миллиард доллар. Жүзеге асыру барысында 1 мыңнан астам жұмыс орны ашылады.

Қазіргі уақытта техникалық-экономикалық негіздеме дайындалуда. Бұл кезеңде зауыт құрылысы мен оның жұмыс істеуінің негізгі техникалық параметрлері анықталып жатыр. Электр инфрақұрылымына қатысты мәселелер толық зерттеліп, жоба іске асыру кезеңіне белсенді түрде жақындап келеді.

Зауытты 2028 жылы іске қосу жоспарланған. Бұл шикізат экспортын азайтып, Қытай мен Еуропалық Одақ елдеріне жоғары қосылған құнға ие дайын өнім экспортын арттыруға мүмкіндік береді.

«Ертіс» гидрометаллургиялық комбинаты, Павлодар облысы

«Ертіс гидрометаллургиялық комбинаты» ЖШС жобасы Павлодар облысындағы «Павлодар» АЭА аумағында жоғары көміртекті сульфидті алтын құрамды концентраттарды өңдеуге арналған гидрометаллургиялық комбинат салуға бағытталған.

Комбинат жылына 300 мың тонна алтын-мыс концентратын өңдеуге қуатты, нәтижесінде 15 тонна алтын өндіру жоспарланған. Жобаның жалпы инвестициялық көлемі 800 миллионға долларға бағаланып отыр. Жобаны жүзеге асыру 2028 жылдың төртінші тоқсанына жоспарланған және бұл 500 жаңа жұмыс орнын ашуға мүмкіндік береді.

Қазіргі уақытта комбинат орналасатын жер учаскелері анықталды. Өнеркәсіптік нысанды жобалауға дайындық кезеңі ретінде инженерлік, геологиялық және геодезиялық зерттеулер жүргізіліп жатыр.

Жобаның маңызды аспектілерінің бірі – экологиялық жауапкершілік. Компания қоршаған ортаға көміртек ізін айтарлықтай азайтуды мақсат етіп отыр. Осы мақсатта жасыл энергетика саласында жалпы сомасы 100 миллион доллар жобаларды іске асыру жоспарда бар. Олардың қатарына мыналар кіреді:

• Шығыс Қазақстан және Қостанай облыстарында 17 МВт және 22,6 МВт қуаттылықтағы күн электр станцияларын салу;
• Қостанай облысында жылына 70 миллион текше метр газ тұтынатын 40 МВт қуаттылықтағы газ-поршеньді станция салу.

Сонымен қатар, газ-поршеньді станцияны қосуға техникалық шарттар қазірдің өзінде алынған.

Мұнай-газ химиясы

1. «Бутадиен» ЖШС бутадиен және оның туындыларын өндіру зауыты, Атырау облысы

Атырау облысында «Бутадиен» ЖШС бутадиен және оның туындыларын өндіру зауытының құрылысы жобасы жүзеге асырылуда. Зауыттың жобалық қуаты келесі өнім түрлерін қамтиды:

• жылына 45 мың тонна бутадиен;
• жылына 30 мың тонна стирол-бутадиен-стирол;
• жылына 60 мың тонна дивинил-стирол синтетикалық каучугі;
• жылына 130 мың тонна изобутан (изобутилен фракциясынан);
• жылына 40 мың тонна метил-трет-бутил эфирі.

Жобаға салынатын инвестиция көлемі шамамен 408 миллиард теңге. Зауытты пайдалануға беру 2028 жылға жоспарланған.

Жоба пайдалануға берілген кезеңде шамамен 750 жұмыс орнын, ал құрылыс кезінде 2 мыңға дейін жұмыс орнын ашуды қамтамасыз етеді. Зауыт өнімдері Қазақстан, Еуропа, ТМД елдері, Қытай және Түркия нарықтарында сұранысқа ие болады деп күтіледі, бұл жоғары қосылған құны бар өнім экспортын айтарлықтай ұлғайтуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, бұл жоба Қазақстанның өңдеу өнеркәсібінің одан әрі дамуына ықпал етеді.

Жобаның негізгі қатысушылары:

• «Татнефть» ЖАҚ (75%);
• «Самұрық-Қазына Өңдеу» АҚ (25%).

Өндіріс үшін шикізат ретінде жылына 380 мың тонна техникалық бутан пайдаланылады, ол Теңіз кен орнынан және «Татнефть» ЖАҚ тарапынан жеткізіледі. Бірінші және екінші технологиялық блоктарды іске қосу 2027 жылдың желтоқсанына жоспарланған, содан кейін зауыт өндіріс пен өнім экспортын бастайды.

«KMG PetroChem» ЖШС полиэтилентерефталат өндіру зауыты, Атырау облысы

Атырау облысында полиэтилентерефталат (ПЭТФ) өндіру зауытының құрылыс жобасы «KMG PetroChem» ЖШС тарапынан жүзеге асырылып жатыр. Жобаның инвестициялық көлемі шамамен 690 миллиард теңге, ал оны жүзеге асыру 2029 жылға жоспарланған. Зауыттың жобалық қуаты жылына 735 мың тонна ПЭТФ өндіруге есептелген. Құрылыс кезеңінде 3 мың жұмыс орны, ал пайдалануға беру кезінде 400 жұмыс орны ашылады.

Зауыт «Ұлттық индустриялық мұнай-химия технопаркі» АЭА аумағында орналастырылады.  Бұл орын «АНПЗ» ЖШС-на жақын, ол зауыт үшін шикізат көзі екені белгілі. ПЭТФ өндіру үшін жылына шамамен 400 мың тонна параксилол «АНПЗ» ЖШС-нан жеткізіледі, сондай-ақ 245 мың тонна моноэтиленгликоль импортталады. Бұл зауыттың іске қосылуы ішкі нарық сұранысын қанағаттандырып қана қоймай, жоғары қосылған құны бар өнімнің Еуропа, Түркия, Қытай және ТМД елдеріне экспортын ұлғайтуға мүмкіндік береді.

Жобаны қаржыландыру қарыз қаражаттары мен жобаның қатысушыларының есебінен жүзеге асырылады. Зауыт толық қуатына шыққанда, Қазақстанның ЖІӨ-ге қосатын үлесі 0,37%-ға дейін жетеді, оның ішінде 2,16%-ы Атырау облысына тиесілі болады.

Қазіргі уақытта жоба стратегиялық серіктес іздеу кезеңінде тұр.

«Силлено» ЖШС / «KMG PetroChem» ЖШС интеграцияланған газ-химия кешені, Атырау облысы

Атырау облысында «Интеграцияланған газ-химия кешені» жобасының екінші фазасын жүзеге асыруға 4,83 трлн теңге көлемінде инвестиция салу жоспарланған. Бұл жоба аясында газ бөлу кешенін салу көзделіп отыр. Пайдалану кезеңінде шамамен 1 мың адам тұрақты жұмыс орнымен қамтамасыз етіледі.

Жылына 1,2 миллион тонна полиэтилен өндіру жобасы «Силлено» ЖШС тарапынан жүзеге асырылуда. Кешен құрылысы 2025-2029 жылдар аралығында жоспарланған, инвестиция көлемі – 4,8 трлн теңге. Газ бөлу кешенінің (ГБК) жобалық қуаты жылына 9,1 млрд текше метр құрғақ газды қайта өңдеуді қамтиды. Бұл көлем Теңіз кен орнынан жеткізіледі және нәтижесінде жылына 1,6 млн тонна этан мен шамамен 355 мың тонна пропан өндіріледі.

Жобаны қаржыландыру үш көзден жүзеге асырылатын болады:

• 20% – «ҚазМұнайГаз» компаниясынан,
• 40% – нарықтық қосымша қаржыландыру,
• 40% – Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан облигациялық қарыз арқылы.

«ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ-ның Шымкент мұнай өңдеу зауытының екінші кезегін салу, Шымкент

Шымкент мұнай өңдеу зауытының (МӨЗ) екінші кезегін салу жобасы Қазақстанда мұнай өнімдеріне өсіп келе жатқан сұранысты қанағаттандыру үшін өңдеу қуаттарын кеңейтуді көздейтін ауқымды бастама. Жобаны «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ жүзеге асыруда, жалпы инвестиция көлемі 2,3 трлн теңгені құрайды, оны аяқтау 2030 жылға жоспарланған.

Зауыттың екінші кезегінің жобалық қуаты жылына 12 миллион тонна мұнай өңдеуді қамтиды. Бұл жоғары сапалы, Еуро-5 және одан жоғары экологиялық стандарттарға сәйкес келетін мұнай өнімдерін шығаруға мүмкіндік береді. Жобаның негізгі мақсаттарының бірі – ішкі нарықты мотор отыны және басқа да мұнай өнімдерімен қамтамасыз ету, сондай-ақ ESG (экологиялық, әлеуметтік және корпоративтік басқару) міндеттемелері мен «жасыл экономикаға» көшу шеңберінде өндіріс сапасын арттыру. Мұнай өңдеу индексін Нельсон көрсеткіші бойынша 10+ деңгейіне дейін көтеру жоспарлануда, бұл зауыттың өндірістік мүмкіндіктерін жақсартып, мұнай-химия саласы үшін шикізат базасын қамтамасыз етеді.

Жобаның экономикалық әсері айтарлықтай болмақ. Қазіргі уақытта кейбір мұнай өнімдері бойынша тапшылық байқалуда:

• 285 мың тонна автобензин,
• 400 мың тонна авиаотын,
• 500 мың тонна дизель отыны,
• 300 мың тонна битум.

Бұл қажеттіліктерді импорттау қажет, ал жобаны іске асыру мұнай өңдеу көлемін жылына 18 миллион тоннадан 24 миллион тоннаға дейін арттыруға мүмкіндік береді. Жарық мұнай өнімдерін өндіру көлемі жылына 10,9 миллион тоннадан 15 миллион тоннаға дейін ұлғаяды.

Жобаны қаржыландыру өзіндік және қарыз қаражаттары есебінен жүзеге асырылады. Жобаны әзірлеу шеңберінде алдын ала ТЭН (техникалық-экономикалық негіздеме) және 2035 жылға дейін мұнай өнімдері нарығын дамыту бойынша маркетингтік зерттеулер аяқталды.

Химия өнеркәсібі және тыңайтқыш өндірісі

10. «КазАзот Prime» ЖШС аммиак және карбамид өндіру зауыты, Маңғыстау облысы

Маңғыстау облысында «КазАзот Prime» ЖШС аммиак-карбамид кешенін салу жобасы Қазақстанның химия және газ-химия салаларын дамыту үшін стратегиялық маңызы бар инвестициялық жоба болмақ. Кешен жыл сайын келесі өнімдерді өндіретін болады:

• 660 мың тонна аммиак,
• 577,5 мың тонна карбамид,
• 500 мың тонна аммиак селитрасы,
• 395 мың тонна азот қышқылы.

Жобаны жүзеге асыру үшін 585 миллиард теңге көлемінде елеулі инвестиция қажет, сондай-ақ шамамен 700 жұмыс орны ашылады. Кешенді іске қосу 2028 жылға жоспарланған.

Жобаға дайындық шеңберінде, 2023 жылғы 2 шілдеде, Қазақстан-Қытай іскерлік кеңесі барысында «КазАзот Prime» ЖШС мен Қытайдың Wuhuan Engineering Co., Ltd. компаниясы (CNCEC еншілес компаниясы) арасында ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойылды. Бұл жобаға Қытай тарапынан техникалық және инженерлік қолдау көрсетуді қамтамасыз етеді.

Жоба елдегі тыңайтқыш тапшылығын шешуге ықпал етеді, аммиак пен аммиак селитрасын экспорттауды қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, карбамид өндіру арқылы өндірісті әртараптандыру, Қазақстан үшін жаңа өнім түрлерін шығару жоспарланып отыр.

11. «Qazaq Kalium Ltd» ЖШС калий тұздарын өндіру және байыту кешені, Батыс Қазақстан облысы

Калий тыңайтқыштарын импортты алмастыру және экспортқа шығару – Батыс Қазақстан облысында калий тұздарын өндіру және байыту кешені толық қуатқа шыққанда күтілетін экономикалық әсер. Бұл кешен «Сәтімола» кен орны базасында «Qazaq Kalium Ltd» ЖШС тарапынан жүзеге асырылып жатқан жобаның бір бөлігі. Жоба бірнеше кезеңді қамтиды, оның аясында калий тыңайтқыштарын өндіру қуаты 2027 жылға қарай 1 миллион тоннадан, 2035 жылға қарай 6 миллион тоннаға дейін біртіндеп артады. Жобаның жалпы инвестиция көлемі 1,6 трлн теңгені құрайды, ал кешеннің құрылысы мен пайдалануға беру кезеңінде 5 мың жұмыс орны ашылады.

Жоба Қазақстанның Индустрияландыру картасына енгізілген, ол бойынша технологиялық процестің өнеркәсіптік-инновациялық деп танылуы туралы ведомствоаралық комиссияның оң шешімі, экологиялық әсер етуге рұқсат, сондай-ақ «Сәтімола» кен орнындағы қатты пайдалы қазбаларды өндіруге лицензия алынды.

Қазіргі уақытта жоба бойынша алдын ала зерттеулер мен техникалық-экономикалық негіздеме әзірлеу жұмыстары белсенді түрде жүргізілуде. «Kazakhmys Barlau» ЖШС-пен бірлесе отырып, жалпы құны 3,1 млрд теңге 15 геологиялық ұңғыма бойынша бұрғылау жұмыстары басталды. Бұл жұмыстар халықаралық JORC стандарттарына сәйкес қорларды растауға бағытталған. Байыту-өндірістік кешеннің құрылысы үшін Ақжайық ауданының Базаршолан ауылдық округінде 298 гектар жер учаскесі ресімделді.

2023 жылғы 16 қыркүйекте Қазақстан Президенті мен Германияның Федералдық канцлерінің қатысуымен «Qazaq Kalium Ltd» АҚ, неміс банкі KfW Bankengruppe және Euler Hermes Group компаниясы арасында өзара ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойылды.

Автомобиль жасау кластері

Өңірлік деңгейде кластерлерді дамыту мақсатында инвесторлармен компоненттерді өнеркәсіптік жинау туралы келісімдер жасалып, оларға салықтық және кедендік жеңілдіктер беріледі. Кластерлер Алматы және Қостанай қалаларында Hyundai Trans Kazakhstan және Allur зауыттарының айналасында, сондай-ақ Семей қаласында дамып келеді. Семейде шағын кәсіпорындар жүк техникасына арналған үстеме құрылғылар өндіріп, СемАЗ және DaewooBusKazakhstan сияқты жергілікті зауыттарды қолдайды.

12. KIA автомобильдерін өндіру зауыты, Қостанай облысы

Қостанай облысында KIA автомобильдерін өндіру зауытының құрылысы жүргізілуде, оны пайдалануға беру 2025 жылға жоспарланған. Жобаға салынатын инвестиция көлемі 90 миллиард теңге, ал зауыттың қуаты жылына 70 мың автомобиль. Олар CKD әдісімен 3 модель (Sportage, Sorento, Cerato) және ірі торапты жинау әдісімен 10 модельді қамтиды. Жоба 1,5 мың жұмыс орнын ашуға мүмкіндік береді және импортты алмастыруға ықпал етеді. Жобаның салықтық түсімдері 81 миллиардтан астам теңге. Сондай-ақ жергілікті кадрлардың біліктілігін арттыру жоспарланған.

Қазіргі уақытта құрылыс алаңында монтаждалып жатыр, оның ішінде металл құрылымдарын орнату, оның шамамен 70%-ы аяқталған. Қостанай облысының әкімдігі зауытқа инфрақұрылыммен қамтамасыз етуге арналған жобалық-сметалық құжаттаманы әзірлеуде. Бұл сыртқы инженерлік желілерді, теміржол кірме жолдарын және автокөлік жолын қамтиды. Бұл жұмыстар резервтік қор қаражатынан қаржыландырылуда, ал тиісті құжаттар сараптаманың оң қорытындысын алды.

Аймақтағы барлық жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар автомобильдерді ірі торапты жинаудан ұсақ торапты жинауға көшті, ол дәнекерлеу, корпус пен кабина бояу операцияларын қамтиды. 2027 жылға дейін осы кәсіпорындарда ұсақ торапты жинау үлесі 20%-дан 50%-ға дейін артады.

13. «Astana Motors Manufacturing Kazakhstan» ЖШС мультибрендті автомобиль өндіру зауыты, Алматы қаласы

Алматы қаласының Индустриялық аймағында орналасатын «Astana Motors Manufacturing Kazakhstan» ЖШС мультибрендті зауыты жылына 90 мың автомобиль өндіреді. Зауыттың құны 182 миллиард теңге. Жоба шеңберінде екі ауысымда 3,6 мың жұмыс орны, ал бір ауысымда 2,4 мың жұмыс орны ашылады. Өндірісті іске қосу 2025 жылдың бірінші тоқсанына жоспарланған.

Зауыт құрылысы 2022 жылдың қарашасында Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың жобаны іске қосу рәсімінен кейін басталды. Зауыт Great Wall Motor (HAVAL және TANK), Chery және Changan маркалы жеңіл автомобильдерді өндіреді. Өндіріс ұсақ торапты технология бойынша жүзеге асырылады, оның ішінде дәнекерлеу және бояу процестері қарастырылған.

Жоба өндіріс шығындарын технологиялық операцияларды жергіліктендіру арқылы азайтуға, жоғары білікті жұмыс орындарын құруға және қазақстандық құрамды арттыра отырып, компоненттік базаны дамытуға мүмкіндік береді. Өндірілген өнімнің 60%-дан астамы ТМД елдеріне экспортталуы жоспарланған.

Қазіргі уақытта 30,8 гектар жер учаскесі бөлінген. Негізгі құрылыс жұмыстары аяқталды: металл конструкциялары 100%, шатыр мен сэндвич-панельдер 95%, желдету жүйелері мен электр желілерін орнату 90% орындалды. Жылумен қамтамасыз ету, сумен жабдықтау, кәріз жүйесі және газбен қамтамасыз ету жұмыстары жүргізілуде. Жалпы ауданы 14,5 мың шаршы метр болатын әкімшілік-тұрмыстық кешенде әрлеу жұмыстары жүріп жатыр.

Инфрақұрылымға келсек, құрылыс алаңына электр желілері тартылған, электр энергиясы, газ, сумен жабдықтау және кәріз жүйесіне қосылуға техникалық шарттар алынған. Жоба жоспарға сәйкес жүзеге асырылып жатыр, зауытты пайдалануға беру 2025 жылдың бірінші тоқсанына жоспарланған. Сонымен қатар, қосалқы өндірістер – компоненттер мен қосалқы бөлшектер өндірісін дамыту күтілуде.

Туризм

14. «Астана Туризм» ЖШС көпфункционалды туристік ауданы, Астана

«Астананың туристік ауданы» – жалпы ауданы 382 мың шаршы метрді құрайтын ірі туристік орталық. Орталықта әртүрлі орналастыру және ойын-сауық нысандары қарастырылған. Олардың қатарында көпзалдық кинотеатр, жалпы ауданы 150 мың шаршы метрді құрайтын аквапарк және аттракциондары бар сауда-ойын-сауық орталығы, сондай-ақ бизнес-орталық және басқа да инфрақұрылымдық нысандар бар. Жоба Ұлы Дала мен Айтматов көшелерінің қиылысында, Кіші Талдыкөл көлінің артында орналасады.

«Астананың туристік ауданы» тек елорда үшін ғана емес, сонымен қатар қала агломерациясы үшін де негізгі туристік орталыққа айналу әлеуетіне ие. Бұл өз кезегінде өңірдегі іскерлік және инвестициялық белсенділікті ынталандыруға ықпал етеді. Туристік орталық жаңа туристерді тартуға, кәсіпкерлік мүмкіндіктерді кеңейтуге және қосымша жұмыс орындарын ашуға мүмкіндік береді. Жобада шамамен 2 мың адамды жұмыспен қамту көзделген. Құрылыс аяқталғаннан кейін және жобалық қуаттылыққа қол жеткізгенде, «туристік аудан» жыл сайын шамамен 10 миллиард теңге салықтық түсімдер әкеледі, оның ішінде орталық аумағында жұмыс істейтін компаниялардың қызметі арқылы.

Жобаның жалпы құны 194 миллиард теңге деп бағалануда, ал құрылыс жұмыстары 2026 жылы аяқталады деп жоспарланған.

15. «Жылы жағажай» кешенді дамуы, Ақтау, Маңғыстау облысы

«Жылы жағажай» жобасы Ақтау қаласындағы ауқымды аумақты кешенді игеруді көздейді. Ол қаланың инфрақұрылымын дамытуға және жаңа туристік әрі тұрғын үй нысандарын құруға бағытталған бірнеше өзара байланысты бастамаларды қамтиды. Осы аумақтағы негізгі жобалардың қатарында:

• 2 мың орындық курорттық «Fairmont» кешені, 300 нөмірлік гольф-отель, виллалар кешені және басқа да нысандар;
• «Aktau Riviera» жобасы аясында 540 орынға арналған виллалар мен апартаменттер кешені;
• «Aqualina Resort» жобасы балаларға арналған 600 орындық сауықтыру лагерін, аквапарк пен ойын-сауық орталығын құруды қамтиды.

Сонымен қатар, жалпы ауданы 30 мың шаршы метр «Town Centre» сауда қатарларын салу жоспарланған. Оған заманауи бутиктер, қоғамдық тамақтану орындары және кеңсе ғимараттары кіреді, бұл қаланың коммерциялық және іскерлік инфрақұрылымын дамытуға ықпал етеді.

Жобаның жалпы құны 137,4 миллиард теңгеге бағаланады. Барлық бастамаларды 2024-2026 жылдар аралығында жүзеге асыру жоспарланған, бұл өңірдің туристік тартымдылығын айтарлықтай арттырып, 5 мың жаңа жұмыс орнын ашуға мүмкіндік береді.

Қазіргі уақытта «Town Centre» сауда қатарларының жобасы аяқталған, ал «Aktau Riviera» жобасының екінші кезеңі аяқталуға жақын. «Fairmont» және «Aqualina Resort» жобалары бойынша қаржыландыру тарту жұмыстары жүргізілуде.

Аталған инвестициялық жобаларды іске асыру туризмнің кластерлік дамуына қолайлы жағдай жасайды және сауда, көлік, қызмет көрсету сияқты экономика салаларының дамуына ықпал етеді. Бұл, өз кезегінде, өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуына қуатты серпін беріп, оның тартымдылығы мен бәсекеге қабілеттілігін арттырады.

Азық-түлік өнеркәсібі

16. Астанадағы бидай мен асбұршақты терең өңдеуге арналған интеграцияланған агроөнеркәсіптік кешен

Қазақстандағы ауқымды инвестициялық жобаның бірі - бидай мен бұршақ дақылдарын терең өңдеуге арналған интеграцияланған агроөнеркәсіптік кешеннің құрылысы. Жобаны Tiryaki Agro (Түркия), Hassad Food (Катар) және «Adotex» ЖШС (Қазақстан) компаниялары жүзеге асыруда. Жоба екі кезеңде 2023-2026 жылдар аралығында іске асырылмақ. Бірінші кезеңге 220 миллион доллар, ал екінші кезеңге 180 миллион доллар инвестиция салу жоспарланған.

Жобаның негізгі мақсаты – бидай мен асбұршақты терең өңдеу арқылы крахмал, глютен, глюкоза-фруктоза сиропы және құрама жем сияқты жоғары қосылған құнға ие өнімдерді шығаратын кәсіпорын құру. Өндірістің іске қосылуы Қазақстандағы қант тапшылығын азайтуға көмектеседі. Жергілікті фермерлер үшін бидай мен асбұршақ өткізуге арналған тұрақты оффтейк-келісімшарттар қарастырылған.

Жоба аясында 400 жаңа жұмыс орны ашылады және ол өнімдерін Қазақстан, Солтүстік Америка, Еуропалық Одақ және Азия-Тынық мұхиты өңірі нарықтарына бағыттайды. Бірінші кезеңде бидай өңдеу нәтижесінде жылына:

• 22 мың тонна бидай глютені,
• 65 мың тонна крахмал,
• 45 мың тонна глюкоза,
• 103 мың тонна жануарларға арналған жем шығару жоспарланған.

Асбұршақты өңдеу кезеңінде жылына:

• 14 мың тонна асбұршақ протеині,
• 34 мың тонна асбұршақ крахмалы,
• 48 мың тонна асбұршақ талшығы өндіріледі.

Жобаның бизнес-жоспары әзірленіп, соңғы инвестициялық шешім қабылданды. ПСД-ны (жобалық-сметалық құжаттама) бейімдеу бойынша жұмыс жүргізілуде.

2024 жылдың тамызында компания инвестор үшін бөлінген учаскеге теміржол желісін тарту туралы өтініш жасады. Үш түрлі схема анықталды. «Қазақстан темір жолы», қала әкімдігі, Astana Invest және инвестор бірлесіп, теміржол желісін тарту жолдарын пысықтауда.

17. Қостанай облысындағы астық пен бидайды терең өңдеу зауыты

Қостанай қаласында бидайды терең өңдеу зауытын салу жобасы – жылына 415 мың тонна бидайды өңдеуге бағытталған ауқымды кәсіпорын. Жобаның операторы – «Qostanai Grain Industry» ЖШС. Жобаны аяқтау мерзімі – 2027 жыл, ал жалпы инвестиция көлемі 70 миллиард теңге.

Зауыт келесі өнім түрлерін шығарады, жылына:

• Лизин – 40 мың тонна,
• Глютен – 35,3 мың тонна,
• Биоэтанол – 60 мың тонна,
• Көмірқышқыл газы – 56 мың тонна,
• Азықтық барда – 99 мың тонна,
• Кебек – 28 мың тонна.

Құрылыс аяқталғаннан кейін және жобалық қуатқа шыққанда 650 тұрақты жұмыс орны ашылады.

Жобаның тұжырымдамасы әзірленіп, технологиялар мен жабдықтарды жеткізушілер анықталды, келіссөздер жүргізілуде. Базалық жобаларды жобалау және интеграциялау жұмыстары австриялық Vogelbusch компаниясының қатысуымен жүзеге асырылады. Сонымен қатар, жергілікті және халықаралық жабдық жеткізушілерімен технологиялық инжиниринг процестері белсенді жүргізілуде.

2024 жылдың 3 шілдесінде Kaz Food Products компаниялар тобы, Қытайдың Myande Group компаниясы және Қостанай облысы әкімдігі арасында ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойылды. Бұл серіктестік жобаның халықаралық байланыстарын нығайтады және зауытты салу мен пайдалану барысында заманауи технологияларды енгізу мүмкіндігін кеңейтеді.

Қазақстандық астықтың құрамындағы жоғары сапалы глютен әлемдік нарықта кең қолданысқа ие. Өнімнің негізгі экспорттық нарығы – Еуропа мен Америка елдері. Глютеннен бөлек, терең өңдеу нәтижесінде глюкоза-фруктоза сиропы, бидай крахмалы, модификацияланған крахмал және кебек шығарылады. Бұл – іс жүзінде қалдықсыз өндіріс.

Бұл жобалар Қазақстан экономикасын әртараптандыру және оның халықаралық аренадағы бәсекеге қабілеттілігін арттыру жолындағы маңызды қадам болмақ.

Металлургия, химия, мұнай-химия және туризм сияқты негізгі салалардағы ірі инвестициялық бастамаларды жүзеге асыру өндірістік қуатты едәуір арттырып, экспорттық әлеуетті жақсартады және мыңдаған жұмыс орындарын құрады. Бұл ел экономикасына оң әсер етеді.

Аталған жобаларды жүзеге асыру Үкіметтің ерекше бақылауына алынған және барлық қажетті мемлекеттік қолдау шаралары көрсетіледі. Қиындықтар туындаған жағдайда олар Инвестициялық штабта жедел қарастырылатын болады.

Қысқа да нұсқа. Жазылыңыз telegram - ға