Отандық спорт расымен «отандық» па?

Сырттан келген теннисіміздің «төрелері»

Қазақстан теннис құрамасында 2008 жылы үлкен өзгеріс болды. Бір топ ресейлік спортшылар ел азаматтығын алып, Қазақстан атынан сынға түсуге келісімін берді. Олар: Ярослава Шведова, Галина Воскобоева, Михаил Кукушкин, Андрей Голубев және Евгений Королев.

Ярослава Шведова

30 жастағы Ярослава Шведова – Қазақстанның екінші ракеткасы, Мәскеуде дүниеге келген, қазірде WTA рейтінгінде 46 орынға жайғасқан. Ол Үлкен шлемнің жұптық бәсекесін екі рет ұтып алған (Уимблдон, US Open-2010) сондай-ақ, аталған турнирдің бес рет финалында өнер көрсетіп (төрт рет жұптық бәсекеде, бір рет микс сайысында), жұптық рейтингте 3 орынға дейін көтерілген, WTA  турнирлерінде 14 рет топ жарған (жекелей тек біреуінде ғана). Әзірге бірде-бір қазақстандық ракетка шеберлері Шведованың жетістіктігін қайталаған жоқ.

Мәскеуде дүниеге келген Галина Воскобоева жұптық разрядта WTA турнирін бес мәрте жеңген. Ал Андрей Голубев ATP-ның жекелей сынында бір рет оза шапқан. Ол – Ресейдің Волгоград облысында туған спортшы. Михаил Кукушкин де аталған облыста дүние есігін ашқан. ATP-та бір мәрте барлық қарсыласынан басым түскен.

2014 жылы құрамаға украиналық Александр Недовесов қосылды.

Ерлер құрамасы Дэвис Кубогында өте сәтті өнер көрсетіп жүргенін жақсы білеміз. Олар 2011, 2013, 2015 жылдары бұл бәсекенің ширек финалына дейін жетіп, рейтингтегі Қазақстан жағдайын едәуір жақсартып келеді.

Юлия Путинцова

1995 жылы Ресей астанасы Мәскеуде дүниеге келген Юлия Путинцова 2012 жылы Қазақстан азаматтығын қабылдады. Ол жылдан жылға WTA рейтингінде алға жылжып жатыр. Мәселен, 2014 жылы 114 орында тұрса, 2015 жылы 74 орынға көтерілді, ал 2016 жылы 34 орынға жайғасты. Путинцева үстіміздегі жылы 5 ақпанда Санкт-Петербургте (Ресей) өткен теннис турнирінің финалына шығып, франциялық Кристина Младеновичтен жеңілгеніне қарамастан, рейтингтегі мәселесін біраз жақсартып алды. Ол қазір 27-сі сатыда. Юлия Қазақстанның ғана емес, Азияның үздік ракеткасы.

Ксения Первак

Ксения Первак атты спортшы 2011-2013 жылдары Қазақстан намысын қорғағанын айта кетейік, ол Ресей теннис федерациясымен келісе алмай, біздің елдің атынан шығуға келісім бергенімен, екі жылдан соң тарихи отанына қайта кетіп қалды.

Футбол және тегін «азаматтық»

Бас құраманың бапкері болған Берн Шторк 2011 жылы ресейлік екі ойыншыны біздің елдің атынан доп тебуге көндірген болатын. Бұл – жаттықтырушының алғашқы тәжірибесі еді. Алексей Попов (4 ойын) пен Казбек Гетериев (7 ойын) Қазақстан азаматтығын қабылдау үшін 300 мың доллар көлемінде сыйақы алған екен.

Жалпы, біздің премьер-лигада доп тебем деп келген аяқдопшыларға Қазақстан азаматтықты оңды-солды тарата беретін секілді. Бірер жыл бұрын футбол клубтары «жаңа қазақ» болған теңбілдопшылардың  тізімін жарыса жариялаған болатын. Атап айтар болсақ,

«Ақтөбе»: Тарас Царикаев (Ресей), Игорь Зенькович (Беларусь),

«Астана»: Ненад Эрич (Сербия), Евгений Постников (Беларусь),

«Қайрат»: Дмитрий Хомич (Ресей), Михаил Бакаев (Ресей),

«Тобыл»: Никола Тонев (Македония), Рауль Джалилов (Қырғызстан), Игорь Бугаев (Молдава),

«Атырау»: Марат Бутуев (Ресей), Филип Рудик (Беларусь), Михаил Афанасьев (Беларусь), Дмитрий Пархачев (Беларусь),

«Қайсар»: Евгений Ширяев (Украина). Мұның барлығы Қазақстан футболында қойылған талаптарға байланысты шығарылған шешімдер (алаңдағы шетелдік футболшылардың санын шектеу).

Соңғы жылдары осында туылып, тарихи Отандарына оралған бірнеше неміс футболшыларына (Гейнрих Шмидтгель, Константин Энгель, Александр Меркель) халі мүшкіл бас құрамаға көмегін тигізер деп, азаматтық ұсынған болатын. Тек Байсуфинов бапкер өткен ойындарға бұл ойыншыларды шақырмай жүр.

Георгий Жуков

Қазіргі «Қайрат» футбол клубында жаттығып жүрген Георгий Жуков есімді футболшыны бірер жыл бұрын «Астана» ФК қалап алдырып, біздегі футбол тәртібіне байланысты (21 жасқа толмаған бір ойыншы алаңда өнер көрсетуі міндетті) Қазақстан азаматтығына өткізген. Бала кезінде отбасымен бірге Бельгия мемлекетіне қоныс аударған жас футболшы өзінің бір сұхбатында Қазақстан ұлттық құрамасында ешқашан ойнамайтындығын жеткізген болатын. Тіпті, азаматтықтың оған еш керегі жоқ екенін де мәлімдеді. Бельгия немесе Ресей атынан жасыл алаңда тер төккісі келетінін көп рет айтты. Бірақ, оның сөзіне қос елдің бапкерлері еш назар аудармады. Ол қайта айналып, ҚПЛ-мен қауышатын болды.

«Қайратта» доп тепкен Заурбек Плиев есімді ойыншыны әлі ешкім ұмыта қоймаған болар. Бірлі-екілі ойын сезонын Алматы командасы үшін өткізген ресейлік «Қайрат» талабына сай алынған азаматтықтан әрең құтылды-ау. Ресей премьер-лигасында легионер атанып қалмас үшін азаматтығы туралы тіс жармады.

Олимпиадада жүлде алғандар

Қазақстан тәуелсіз болғалы алты жазғы және қысқы Олимпиада ойындарына қатысыпты. Біздің жетістігімізге тек осында туған спортшылар ғана емес белгілі себептермен мемлекет ауыстырғандар да өз септігін тигізіп отыр.

Елена Хрусталева 2010 жылы Ванкуверде өткен олимпиадада ел қоржынына жалғыз күміс салған биатлоншы. Оның еншісінде Азия ойындарының қос алтын, қос күміс, бір қоласы, Еуропа чемпионатның 3 алтыны, Азия біріншілігінің алтын, күміс, қоласы бар.

Бір қызығы Елена 2002 жылдары Беларусь атынан, 2002-2007 жылдары Ресей атынан сынға түскен, он жылдан бері Қазақстан азаматы болып саналды.

Георгий Цурцумия 120 кг дейінгі грек-рим күресінен Афины олимпиадасының күміс жүлдегері. Азия біріншілігін 4 рет жеңіп алған, сондай-ақ, әлем біріншілігінде екінші сатыдан көрінген. Бұрынғы Грузия азаматы.

Оңтүстік Осетияда дүниеге келген еркін күрес шебері Генадий Лалиев 2004 жылғы төрт жылда бір келетін бәсекенің финалында ұтылып, Қазақстан жүлделерін бір күміске көбейтті. Әлем біріншілігінде бір, Азия чемпионатында екі қолаға қол жеткізген. Лалиев Қазақстанның еңбек сіңірген және Ресейдің халықаралық дәрежедегі спорт шебері.

Мхитар Манукян – грек-рим күресінен Азияның және әлемнің екі дүркін чемпионы, грек жерінде өткен сынның қоласын иеленген. Арменияның халықаралық дәрежедегі және Қазақстанның еңбек сіңірген спорт шебері.

Ресей атынан да біраз додада олжа салған Светлана Подобедованың допинг дауына іліккенін жақсы білесіздер. Солтүстіктегі көршіміздің атынан шығып жүргенде Еуропаның екі дүркін чемпионы болған, әлем біріншілігінде үшінші орыннан көрінген. Ал Қазақстанның атынан қатысқан әлемдік сында екі рет алтыннан алқа тақса, бір рет күміспен күптелген. Азия ойындары мен Азия біріншілігінде топ жарған. Олимпиада ойындарындағы алтынын ХОК қайтарып алмағанда Светлананың «асығы» түгел еді.

2011 жылдан бері Қазақстан атынан татамиде тер төгіп жүрген грек-римші Даниял Гаджиевте ірі халықаралық дәрежедегі тек Олимпиада ойындарындағы қола медалі бар екен.

Бірнеше әлем рекордтарының иегері Зүлфия Чиншанло жайлы ғаламтор беттерінде Алматыда дүниеге келген деп жазады. Зүлфияның біздің жерде тумағанын айтпасақ та жалпақ жұртқа аян. 14 жасында аспан асты елінен әкелген бапкер Алексей Нидің қоластында жаттыққан ол әлем біріншілігінде үш рет топ жарды. Ал Азия ойындарында екі рет күміс еншілеген. 2012 жылғы Лондонда өткен Олимпиадада Қазақстан атын дүркіреткен спортшылардың бірі. Өкінішке қарай, допинг сынамасы оң нәтиже беріп, Чиншанлоның бүгінге дейінгі ең ұлы жеңісі өз күшін жойды.

Қырғыз КСР-да дүниеге келді деп көрсетілетін ұлты дүнген Майя Манеза да ел абыройын асқақтатқан ауыр атлетшіміз. Ол әлем чемпионатын қатарынан екі мәрте жеңіп алды, сондай-ақ, оның қоржынында айтулы доданың күмісі бар. Маяның жүлделеріне Азия ойындарының алтынын қосыңыз.

Гюзел Манюрова Ресей атынан да бірнеше бәсекелерде жүлдегер атанған. 2004 жылы Афины Олимпиадасында күміс алып, әлем біріншілігінде қола еншілеп, Еуропа бәсекесінде алтын, күміс, қола олжалаған.

Манюрова біздің елдің атынан Олимпиада ойындарының күмісі мен қоласын иеленген, әлем бәсекесінде күміс алған. Азияның төрт дүркін чемпионы.

Бұған дейін Әзірбайжан мемлекеті атынан сынға түсіп жүрген, Ниджат Рахимов 2015 жылы әлем чемпионатында да, Рио Олимпиадасында да бірінші тұғырдан көрінді.

Галбадрах Отгонцэцэг – 2015 жылдың қаңтар айынан бастап, Қазақстан атынан шыққан спортшы. Моңғол қызы 2016 жылдың әйелдер арасындағы үздік дзюдошысы атанды. Ол Оңтүстік Америкада өткен Рио ойындарында қолаға қол созды. Өткен жылы өзі қатысқан халықаралық сайыстардың бесеуінде алтыннан алқа таққан екен.

Қытайдағы спорттық мектептің түлегі, дүнген ұлтты Фархад Харкидің туған жері Қырғыстан және Ресей деп жазылады. Ол Рио Олимпиадасының қола жүлдегері, Азия біріншілігінің күмісін, жазғы Универсиаданың алтынын еншлеген.

Басқа да спорт түрлеріндегі «жаңа» қазақстандықтар кімдер?

Игита, Лео, Дуглас, Эвертон секілді бразилиялық футзал шеберлері бүгінде Қазақстан құрамасын біраз белеске шығарды. Өткен жылы Еуропа чемпионатындағы үшінші орын біздің футзалдың абыройын асқақтатып кәрі құрлыққа танымал етті. Тек Колумбияда өткен әлем біріншілігінде Испаниядан аса алмай, жарысты ерте аяқтауға тура келген болатын.

Игита және Лео

Алғаш боп еліміздің хоккей құрамасын канадалық Кевин Даллмэн толықтырды. Ол 2013 жылдың қаңтар айы еді.

Астаналық «Барыс» хоккей клубының үздік сұрмергендері ББД үштігі (Брэндон Боченски, Дастин Бойд, Найджел Доус) 2016 жылы Қазақстан атынан ойнауға мүмкіндік алып, әлем чемпионатында көк жидені киіп, мұз айдынға шықты. Бірақ, бұл жорықтары сәтсіз басталып, елімізді топтық кезеңдегі соңғы орыннан жоғары көтере алмады.

Джерри Джонсон

Ал Қазақстан баскетбол құрамасында 2012 жылдан бері американдық Джерри Джонсон ойнайды.

Басқа да спорт түрлерінде сырттан келіп, қазақ спортының «қазанына» қосылып жатқандар жетерлік. Тек оларды жоғары деңгейлі сайыстарда көре алмай жүрміз. Дегенмен, жүрегі «қазақ» деп соғатын, өз топырағымызда аунап өскен спортшыларымыздан көбірек үміт күтетініміз жасырын емес.

Қысқа да нұсқа. Жазылыңыз telegram - ға