Атом электр станциясы. Маңызды деректерге шолу
Атом электр станциялары – әлемдегі электр энергиясының маңызды көздерінің бірі. АЭС арқылы көптеген елдер экономикалық және әлеуметтік дамуда негізгі мәселелерін шешіп жатыр. Электр энергиясына деген тапшылықты жойып, көрші елдерге тәуелділіктен арылып жатыр. Бүгін атом электр станцияларына қатысты маңызды деректерге шолу жасаймыз.
АЭС тарихы. Әлемдегі ең алғашқы атом электр станциясы
Атом энергетикасы Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін белсенді түрде дами бастады. 1950 жылдары алғашқы коммерциялық атом электр станциялары іске қосылды және содан бері олар әлемдік энергетика саласының ажырамас бөлігіне айналды. Дүние жүзіндегі бірінші атом электр станциясы Обнинск АЭС немесе Біріккен Атом Электр станциясы (ОАЭС) болды. Ресейдің Калуга облысы Обнинск қаласында орналасқан. Ол 1954 жылы 26 маусымда іске қосылды. Обнинск АЭС-і халық пен өнеркәсіп қажеттіліктерін қанағаттандыратын ауқымда электр энергиясын өндіруге арналған әлемдегі алғашқы коммерциялық атом электр станциясы болды. Обнинск атом электр станциясының іске қосылуы атом энергетикасы тарихындағы маңызды сәт болды және ол Ресейдің ядролық технологияны дамытудағы рөлін көрсетеді. Бұл станция әртүрлі елдерде салынған басқа да көптеген атом электр станцияларына үлгі болды. Станция 48 жылға жуық уақыт бойы жұмыс істеп, уран ядроларын бөлудің тізбекті процесі арқылы жұмысы тоқтатылды.
Атом электр станцияларының таралуы
Атом электр станцияларынан алынатын электр энергиясы дүние жүзіндегі жалпы электр энергиясының шамамен 10%-ын құрайды. Адамдарды электр қуатымен қамтамасыз ету үшін күніне 450-ге жуық ядролық реактор жұмыс істейді. Ядролық электр энергиясы нарығын зерттеуді Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттік (International Atomic Energy Agency) жүзеге асырады, ол МАГАТЭ деп те аталады. Аталмыш ұйым жыл сайын Nuclear Share of Electricity Generation атты зерттеу жасайды. Статистика көрсеткендей, көп жылдар бойы атом электр энергиясын өндіру бойынша көшбасшы Америка Құрама Штаттары болды, оның атом электр станциялары жалпы энергияның үштен бір бөлігін өндіреді. Бұл ретте АЭС-ке ең тәуелді Франция болып табылады. Онда елдің барлық энергиясын өндірудің жалпы үлесіндегі Атом энергиясының үлес салмағы шамамен 70%-ды құрайды.
Бүгінде атом электр станциялары әлемнің 30-дан астам елінде жұмыс істейді. АҚШ, Франция, Қытай және Ресей ең ірі ядролық энергия өндірушілердің бірі. Олар өз елдеріндегі электр қуатының айтарлықтай үлесін қамтамасыз етеді.
Атом энергиясын өндіру бойынша әлем елдерінің статистикасы
2023 жылғы мамырдағы жағдай бойынша әлемдегі ядролық реакторлардың саны
АЭС артықшылықтары
Экологиялық таза энергия: Атом электр станциялары климаттың өзгеруінің негізгі себебі болып табылатын көмірқышқыл газы (СО2) сияқты парниктік газдарды атмосфераға шығармайды. Олар іс жүзінде ауа мен судың ластануына ықпал етпейді, бұл қоршаған ортаға әсерді азайтады.
Сенімділік және тұрақтылық: Атом электр станциялары тұрақты және тұрақты электр энергиясын өндіруді қамтамасыз етеді, бұл тұрақты энергия қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін маңызды. Олар ұзақ уақыт бойы үздіксіз жұмыс істей алады, бұл электр қуатын өшіру қаупін азайтады.
Жанармайдың жоғары тиімділігі: Атом электр станциялары уран сияқты ядролық отынды тиімді пайдаланады және жанармайдың бір зарядымен көптеген жылдар бойы жұмыс істей алады. Бұл отынды жиі ауыстыру қажеттілігін азайтып, экономикалық үнемдеуге әкеледі.
Үлкен көлемдегі энергия: Атом электр станциялары ірі қалалар мен өнеркәсіптік аудандардың энергетикалық қажеттіліктерін қанағаттандыра алатын үлкен көлемдегі электр энергиясын өндіруге қабілетті.
Ауаның аз ластануы: көмір және газ электр станциялары сияқты дәстүрлі энергия көздерімен салыстырғанда, атом электр станцияларында күкірт және азот оксидтері сияқты зиянды заттардың шығарындылары төмен.
Энергия импортына тәуелділікті азайту: өздерінің атом электр станциялары бар елдер энергия импортына тәуелділігін азайтып, энергетикалық тәуелсіздікке қол жеткізе алады.
Зерттеулер мен инновациялар: атом энергетикасының дамуы ғылыми зерттеулер мен инновацияларға ықпал етеді, бұл қауіпсіз және тиімді технологияларға әкелуі мүмкін.
АЭС зияны мен кемшіліктері
Көптеген елдерде атом энергетикасына қатысты қоғамдық пікір екіге жарылған. Әрине, жағымсыз пікір қалыптастыруға АЭС тарихындағы апаттар себеп болғаны анық. Алайда, бұл атом электр станцияларының дамуы мен кеңеюіне кедергі келтіруі мүмкін.
Радиоактивті қалдықтарды басқару: Атом электр станцияларымен байланысты ең күрделі мәселелердің бірі – радиоактивті қалдықтарды басқару. АЭС жұмысы кезінде өндірілетін радиоактивті материалдар мыңдаған жылдар бойы қауіпті болып қала береді және сақтау мен кәдеге жаратудың арнайы әдістерін қажет етеді.
Ядролық апаттар: Атом электр станцияларындағы апаттардың қоршаған ортаға және адам денсаулығына зияны орасан зор болмақ. Мұндай апаттарға мысал ретінде Чернобыль атом электр станциясындағы апатты (1986) және Фукусимадағы апатты (2011) келтіруге болады.
Ядролық қарудың таралуы: Ядролық энергия өндіру үшін қолданылатын уранды байыту процесі ядролық қару жасау үшін де пайдаланылуы мүмкін. Сондықтан да әлемде ядролық қару қолдану тәуекелін арттырады.
Қаржылық шығындар: АЭС салу және техникалық қызмет көрсету айтарлықтай қаржылық ресурстарды қажет етеді. Сонымен қатар, жаңа технологияларды әзірлеу және қауіпсіздікті қамтамасыз ету де көлемді шығындармен байланысты.
Қызмет ету мерзімі және ескірген станциялар: ескі атом электр станциялары қауіпсіздік пен тиімділікке қатысты мәселелерге тап болуы мүмкін, оларды жаңарту үлкен инвестицияны қажет етеді.
Шектеулі отын ресурстары: уранмен жұмыс істейтін атом электр станциялары болашақта осы ресурсқа тапшылық туындауы мүмкін.
Болашақта АЭС технологияларды одан әрі дамыту және жетілдіру күтілуде. Төртінші буын реакторларын енгізу, сондай-ақ радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеудің қауіпсіз және таза әдістерін дамыту дамудың негізгі бағыттары болады.
Сонымен қатар, ядролық синтезден алынған энергия, егер коммерциялық ауқымда қол жеткізілсе, атом энергетикасы саласындағы революция болуы мүмкін.
Атом электр станциялары сенімді және экологиялық таза электр энергиясын өндіруді қамтамасыз ете отырып, әлемдік энергетикалық индустрияда маңызды рөл атқаруын жалғастыруда.
Қауіпсіз және тиімді технологияларды дамыту, сондай-ақ қауіпсіздік пен қалдықтарды басқарудың қатаң шараларын әзірлеу әлемдегі атом энергетикасының болашағы үшін маңызды болмақ.
Әлемдегі ең ірі апаттар
Чернобыль атом электр станциясы
1986 жылдың 26 сәуірінде Чернобыль атом электр станциясында апат болды. Бұл атом электр станцияларының тарихындағы, сондай-ақ адамзат тарихындағы ең ірі техногендік апаттардың бірі. Төртінші энергоблоктың бұзылуы көптеген ядролық изотоптардың бөліну өнімдерін шығаруға түрткі болды. Ауа массалары оларды едәуір қашықтыққа өткізді. Радиоактивті изотоптар Ресеймен және Беларуссиямен, сондай-ақ бірқатар басқа елдермен шекарада табылды. 8 миллионнан астам адам радиациядан зардап көрген.
Фукусима-1
Жапондық Фукусима-1 атом электр станциясындағы апат 2011 жылдың 11 наурызында болды. Бұл апат атақты Чернобыльдан кейінгі ең ірі ядролық апат болып саналады.
Чернобыль атом электр станциясынан айырмашылығы, Фукусима-1 апаты энергетикалық қондырғылардың дұрыс жұмыс істемеуімен байланысты емес. Сол күні Жапонияда цунамиді тудырған 9 баллдық жер сілкінісі болды. Салқындату жүйесін басқаруға қажет дизельді генераторларды алып толқын толығымен жауып тастады.
АЭС салатын көшбасшы компаниялар
Әлемдік нарықта атом электр станцияларын (АЭС) салуда көшбасшы компанияларға тоқталып өтейік.
EDF (Électricité de France) - француздық EDF компаниясы әлемдегі ең ірі атом электр станциясының операторларының бірі болып табылады. Оның атом энергетикасы саласында мол тәжірибесі бар және жаңа атом электр станцияларын салуда.
China National Nuclear Corporation (CNNC) - Қытайдың ұлттық ядролық корпорациясы Қытайдағы атом энергетикасын дамытуда және басқа елдерде атом электр станцияларын салуда маңызды рөл атқарады.
TVA (Tennessee Valley Authority) - Америка Құрама Штаттарында атом энергиясын өндіру және атом электр станцияларын пайдалану саласындағы ең ірі компаниялардың бірі болып табылады.
Toshiba - жапондық Toshiba корпорациясы өзінің еншілес компаниясы Westinghouse Electric Company арқылы атом электр станцияларына технологиялар мен жабдықтар ұсынды.
Korea Electric Power Corporation (KEPCO) - Оңтүстік Кореяның KEPCO компаниясының да атом электр станцияларын салу және пайдалану тәжірибесі бар және өз технологиясын шетелде белсенді түрде ілгерілетуде.
Росатом (Росатом) – Ресейдің «Росатом» мемлекеттік корпорациясы атом электр станцияларын салу бойынша әлемдегі жетекші компаниялардың бірі болып табылады. Ол Ресейдің ішінде және одан тыс жерде атом электр станцияларын жобалауға, салуға және пайдалануға жауапты.
Бұл компаниялардың бүкіл әлем бойынша атом электр станцияларын жобалау, салу және пайдалану үшін бай тәжірибесі мен ресурстары бар. Дегенмен, атом энергетикасы нарығы әртүрлі елдердегі өзгеретін энергетикалық саясаттар мен реттеулерге байланысты өзгеруі мүмкін екенін атап өткен жөн.
Қысқа да нұсқа. Жазылыңыз telegram - ға