6 ақпанда Түркиядағы эпицентрінен жүздеген мильге созылған жер сілкінісінен кейін миллиондаған түріктер мен сириялықтардың өмірі түбегейлі өзгерді.
Көптеген адамдар әлі де хабар-ошарсыз кеткендер қатарында болса да Түркия мен Сириядағы жер сілкінісінен қаза тапқандардың саны 19 000-нан астам адамға дейін өскені жарияланды. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы апаттан зардап шеккен адамдардың санын 23 миллион деп бағалады. Көптеген тұрғын үй ғимараттары құлады және көптеген тұрғындар солардың ішінде әлі қалып отыр. Қазіргі кезде құтқару жұмыстарына басты басымдық беріліп отыр. Түркияның 25000 құтқарушысына және шет елдерден мыңдаған мамандар қосылуда. Бірақ қысқы суық ауа-райы тірі қалғандардың және әлі де қоқыстың астында қалғандардың өміріне қауіп төндіруде.
12 жылдық соғыстан зардап шеккен Сирия мұндай дағдарысқа мүлдем дайын емес болып шықты. Бұл елдің инфрақұрылымы қатты зардап шекті, оның үстіне ел әлі де батыстық санкцияларға ұшырап отырған елге өте қиын болып тұр. Зардап шеккен аудандарда тұратын мыңдаған адамдар қазірдің өзінде босқындарға айналып, елдің ішкі аудандарына қоныс аударып жатыр.
Апаттан көтерілген шаң отырмай жатып, аймақтық сарапшылар апаттың Түркияға тигізетін ұзақ мерзімді әсеріне назар аудара бастады. 85 миллион халқы бар Түркия қазірдің өзінде экономикалық проблемаларға тап болып отыр. 2023 жыл Түркия үшін шешуші жыл. 14 мамырға жоспарланған президенттік сайлаулар жақындаған сайын, бұл жыл Түркия үшін маңызды болатындығы айқын көрінді. Бұл сайлаулардың нәтижесі - қазіргі президент Ердоған билікте қалады ма, жоқ па? - Түркияның халқы, экономикасы және валютасы үшін ауыр зардаптар жылы болайын деп тұр.
Экономикалық шолушылардың пікірінше, жер сілкінісі Түркияның алдағы сайлауларында маңызды рөл атқарады деп күтілуде, өйткені көптеген ғимараттар мұндай дүмпулерге төтеп бере алмайтын болып шықты. Сонымен қатар, Ердоғанның сайлауларға дейінгі бұрынғы қаржылық уәделері, мысалы, жалақыны көтеру және зейнеткерлік жасты төмендету - енді мүмкін болмауы мүмкін, өйткені қираған қалаларды қайта құруға мемлекеттік қаражатты жұмсауға тура келеді.
Ғылыми ортада 6 ақпанда Түркия мен Сириядағы жер сілкінісі айдың жерге жақын өтуінен туындауы мүмкін деген гипотеза пайда болды. Біздің планетамыздың серігі айдың тартылыс күшінің жоғарылауы су массаларының қозғалысына әсер етуі мүмкін, бұл өз кезегінде мұхиттың тектоникалық плитасының қозғалысын тудырды, оның әсері құрлықта білінген.
Жер сілкінісі үнемі қозғалыста болатын тектоникалық плиталардың ақауларында болады. Бұл процесті мұз жүру кезінде бір-біріне соғысқан мұзбен салыстыруға болады. Бір сәтте олар соқтығысып, жарылып, жер сілкінісі басталады. Жер сілкінісінің күші, оның ауқымы көптеген факторларға байланысты.
Жер сілкіністерінің соңғы сериясы бүкіл әлемдегі елдерге әсер етті. Алдымен 6 ақпанда таңертең Түркияның оңтүстігінде таңғы сағат төртте 17 км тереңдікте 7,8 баллдық дүмпулер тіркелді. Бірнеше сағаттан кейін 7,5 балдық жер сілкінісі болды. Сондай-ақ, жер асты дүмпулері көрші елдерде - Ирак, Израиль және Арменияда тіркелді. Сейсмикалық процестердің жандануы Кавказдың орталық бөлігінде — Солтүстік және Оңтүстік Осетия, Грузияда байқалды. Сол күні Алматыдан батысқа қарай 600 км жерде магнитудасы 5,4 балл болатын жер сілкінісі болды. Елдің кейбір аудандарында 2-3 баллдық серпіліс сезілді.
Әлем елдері өздерінде Түркиядағыдай жер сілкінісі болса не істейміз деген сұраққа жауап іздеуде. Дамыған елдер осындай қауіпсіздік мәселесін көтеріп жатқанда Қазақстан да қамсыз отырмауы тиіс. Елімізде өткен ғасырдың 50-60-жылдары салынған ескі үйлер жетерлік. Мысалы, Алматы қаласы сейсмикалық аса қауіпті аймақта орналасқан, сондықтан бұл қалада сақтық шаралары жасалуы керек.
Қазіргі уақытта Батыс одақтастары мен әлем елдері Түркияға табиғи апатты жоюға көмектесу үшін көмек пен құтқару топтарын жіберуде. Қазақстан да бауырлас түрік халқының басына күн туғанда шет қалмай құтқарушыларын жіберіп, қаржылай көмек жасады. Қазақстан халқы зардап шеккен аудандардың тұрғындары үшін жылу жинап жөнелтті. ҚР Президенті Қ-Ж.Тоқаевтың Түркия Республикасының Қазақстандағы елшілігіне барып, көңіл айтуы бауырлас елмен ерекше қарым-қатынастарын көрсетеді.