Түркістан облысы – республика көлемінде дамуға қадам басқан өңірлердің бірі. Сонымен қатар, тарихи-мәдени орталықта ұзақ жылдардан бері шешімін таппай келе жатқан бірқатар жүйелі мәселелер де бар. 2022 жылдың екінші жартыжылдығында тағайындалған облыс әкімі Дархан Сатыбалды ұзаққа созылған мәселелерді шешуді қолға алды.
Су қоймасы сонау Кеңес Одағы кезінде, 1966 жылы салынған және Сырдария өзенінде орналасқан, республикада үшінші орында. Мұнда Шардара су электр станциясы да жұмыс істейді.
Су қоймасының мәселесі – мұндағы су деңгейінің көтерілуі немесе төмендеуі. Экологтар әр кезеңдегі тайыздану немесе жақын маңдағы елді мекендерді су басу қаупі туралы дабыл қағуда.
Қазіргі уақытта 34 мың тұрғыны бар 22 елді мекенді су басу қаупі бар. Осы мәселеге орай облыс әкімі бөлек жиын өткізді. Оған «Қазгидромет» республикалық мемлекеттік кәсіпорны мен Арал-Сырдария бассейндік инспекциясының өкілдері қатысты. Сала мамандары мәселені шешуге көмектесетін түрлі ұсыныстар жасады.
Айта кету керек, 1969 жылы Шардара су қоймасындағы көлем шекті деңгейге жеткен. Төменде Өзбекстанда екі көл пайда болған, құзырлы органдар жедел түрде қақпаларды ашып, суды төгуге мәжбүр болды.
Қазіргі уақытта Сырдария өзенінің су деңгейінің көтерілуіне байланысты қоймадағы су көлемі де артуда. Соңғы күндері су қоймасына орта есеппен секундына 1500 текше метр немесе тәулігіне 42 миллион текше метр су қабылданып, 1011 текше метр су ағып кетеді. Жағдай мамандарды алаңдатып отыр, өйткені көктемгі су тасқыны салдарын күшейтуі мүмкін - рұқсат етілген көлемнен асып кетеді.
Су қоймасының жалпы көлемі 5,2 млн текше метрді құрайды. Қазірдің өзінде 4 миллион текше метрден астам су толтырылды. Көксарай су реттегішіндегі су көлемі де артқан.
«ҚазСуШар» РМК Түркістан филиалының өкілдері бірнеше ұсыныс айтты. Сала мамандары Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігіне өңірдегі су қауіпсіздігін қамтамасыз ету және қауіп-қатерлердің алдын алу үшін наурыз айына дейін Шардара су қоймасының жалпы көлемінің 70 пайызынан (яғни, 3,6 миллион текше метр) аспау қажеттігін хабарлады, яғни 1 ,6 млн текше метрден артық жиналмауы тиіс.
Қауіптің алдын алу үшін Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігі мемлекетаралық келіссөздер арқылы мәселені шешуге ықпал етудің маңыздылығын атап көрсетеді.
Су шаруашылығы саласының мамандары су қауіпсіздігін қамтамасыз ету, оқыс оқиғалардың алдын алу үшін Үкімет деңгейінде штаб құру қажеттігін мәлімдеді. Осы мәселелер бойынша Үкімет пен тиісті министрлікке хат жолданды.
Жиында осыдан бір-екі жыл бұрын су астында қалған Мақтаарал өңірінің жағдайы да сөз болды. Мәселен, осыдан екі-үш жыл бұрын жарылған Сардоба су қоймасының сыйымдылығы 900 шаршы метр болса, Шардара су қоймасының көлемі 5-6 есе көп. Сондықтан Шардара су қоймасының жанынан апатты су құбырын тез арада салу қажет.