Соңғы жылдары онкологиялық дертке шалдығу көрсеткіші бүкіл әлем бойынша күрт өсуде. Қазақстанның өзінде 10%-ға, яғни жыл сайын 50 мыңға жуық адам қатерлі ісік диагнозы қойылып жатыр. Бүгінгі күні 350 мыңнан астам науқас тіркеуде. Олардың қатарында сәбилердің легі артып келе жатқандығы тағы бар. Мемлекет үшін қатерлі ісік ауруын емдеуде инновациялар мен жоғары технологиялық шешімдерді қабылдау қажеттілігі уақыт күттірмейді.
Жаман аурудың III-IV кезеңіндегі науқастардың өмірін сақтап, құлаң таза жаңа өмір сыйлап жүрген профессор Нұрлан Хамзабаев El.kz ақпараттық агенттігіне берген сұхбатында өзінің емдеу әдістемесінің артықшылықтарымен бөлісті. Дәрігердің айтуынша, ешқандай хирургиялық операция, радиация. химиотерапия, анестизиясыз-ақ науқасты емдеп шығаруға болады. Оның емдеу тәсілін Ресей, Франция, Түркия сияқты көптеген елдерде мойындаған. Сонымен қатар, ол бүкіл әлемде баламасы жоқ онкологиялық ауруларды емдеу бойынша 16 авторлық туындының иегері. Қазіргі таңда мидың қатерлі ісігін емдеу бойынша ғылымы ізденіс жүргізуде.
Россияның мықты деген маманы Андрей Каприн осындан 10 жыл бұрын: «Қазақстан HIFU терапия саласында Ресейден бірнеше есе озып кетті және бұл серпіліс пен сөзсіз жетістік», - деген. Алайда Нұрланнан басқа бұл технологияны меңгерген ешкім жоқ.
Жақын арада Нұрлан Хамзабаевтың әдістемесі бойынша Африкада емдеу жұмыстары басталмақ. Соңғы күндерім қалды деп жүрген науқастарға үміт сыйлап жүрген ел азамытының өзінің де тағдыры сындарлы. Сұхбат барысында адамды тағдыр шыңдайды дегенге тағы бір мәрте көзіміз жетті.
«Өз қызметімді балалар дәрігері болып бастаған едім. Бірақ қазір көріп тұрғандарыңыздай өмірдің сан түрлі сынақтарынан кейін білімімді жетілдіре отыра емі жоқ деп қалыптасып қалған аурудан адамдарды айықтырып жүрмін. 2006 жылы менің отбасымда қайғылы жағдай орын алды. Әйелім, төрт баламның анасы жатыр мойны обырына шалдығып, небәрі 2 айдан кейін жедел бауыр жеткіліксіздігінің дамуы мен радиациядан кейінгі асқынудан қайтыс болды.Онкологтар, гинекологтар барлық күш-жігерін жұмсап, өмірді құтқара алмады. Оған қоса, 2007 жылы әкем простата обырына шалдықты. Ол Қазақстанның рентген радиологиялық қызметінің негізін қалаушы еді. Сол уақытта әкемнің өмірін сақтап қалу үшін өзім іздене отыра, барлық мүлкімді сату арқылы HIFU технологиясын елге әкелген едім. 2009 жылдың қыркүйегінде мен медициналық қызметке лицензия алып, науқастарды емдеуге рұқсат алдым», - деп қызқаша осы жолдағы бастамасын баяндап берді.
- Нұрлан Жанғалиұлы, республика бойынша HIFU техникасы бойынша терапияны өткізетін жалғыз өзіңіз. Әлем бойынша танылып жатқанда, неліктен өз отанымыздың медицинасына аталмыш инновациялық технологияны көптеп енгізбеске?
-Қазақстандық денсаулық сақтау саласына онкологиялық науқастарды емдеудің осы түрінің қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін қосымша тағы 18 аппарат орнату қажет, өйткені біздің бір аппаратымыз жылына ең көп дегенде 800-1000 пациентті емдей алады, демек, науқастардың 99% - ы үшін HIFU терапиясы қол жетімді емес.
Соңғы 5 жылда ісік ауруы белең алып кетті. Тіпті туылғаннан бастап бірнеше айға толған балалар онкологиялық ауруға шалдығуда. Бұл алаңдатарлық жағдай. Ал COVID-19-дан кейін қатерлі ісік ауруының өсуі одан да жылдам болды.Жыл сайын қатерлі ісікті анықтауға, алдын алуға және емдеуге көп ақша бөлінеді, мемлекеттің экономикалық ресурстары жұмсалады - бұл миллиардтаған бюджет қаражаты. Сондықтан, осыған байланысты тиімдірек және арзанырақ болатын инновациялық шешімдер ерекше құнды болып табылады. Мысалға, менің технологиям ешқандай заулім аурухана, ота бөлмесе тағысын тағы шығынды қажет етпейді. Осыны билік пен кәсіпкерлердің санасына жеткізу үшін тырысып келе жатырмын.
Бұл құрылғыдағы балаларды ерте жастан бастап емдеуге болады. Бұл ретте радиациялық сәулелену операциясынсыз, химиотерапиясыз, анестезиясыз және ауыртпалықсыз, кәдімгі емханада. Бұл инновация.
- Медицинада қатерлі ісікті ота жасау арқылы алып тастайды. Ал сіздің терапияңызда екпе де қолданылмайды. Сонда операциясыз-ақ қатерлі ісікті жоюға болады ма?
- Менің техникам - жоғары интенсивті фокусталған ультрадыбыс. HIFU терапиясы-миллисекундына 100 градусқа дейін ультрадыбыспен ісікті абляциялау (күйдіру) арқылы қатерлі ісікті жояды. Пациент экраннан ісіктің күйіп жатқанын көруге мүмкіндігі бар. Абляция қатерлі және қатерсіз ісіктерге де сезімтал. Осы жүйенің көмегімен әлемдегі көптеген жүздеген мың онкологиялық науқастардың өмірі сәтті емделіп, ұзартылуда. HIFU Қытай, Оңтүстік Корея, Жапония, Израиль, АҚШ, Франция, Ресей сияқты әртүрлі елдерде қолданылады. Қытай, Оңтүстік Корея және Жапония елдерінде ғана қолданыста бар. Аталмыш технология барлық қол жетімді жүйелері арасында әлемдік рейтингте бірінші орында тұр.
Онкологияның әртүрлі түрлерін емдеуге-сүт безі, лимфа түйіндері, бауыр, бүйрек, ұйқы безі және қуық, жатыр, жатыр миомасы, жатыр мойны простата, тік ішек, сүйек саркомасы, жұмсақ тіндердің саркомасы. Жұмсақ тіндердің саркомаларын емдеу өте қиын. HIFU терапиясы мұның да алдын алады. Сонымен қатар, емдеу амбулаториялық-емханалық жағдайда өтеді. Науқас үйден келіп, үйіне кетуі психологиялық тұрғыдан өте маңызды
- Сонда қалайша адам жүз градустық ультрадыбысты сезбейді?
- Температура Цельсий бойынша 100 градусқа жетеді. Жетілдірілген жүйенің арқасында ультрадыбыстық бақылау тек ісікті миллиметрге дейін күйдіруге және сау тіндерге әсер етпеуге мүмкіндік береді. Күйікте қалмайды. Науқас тек жылуды сезінеді және ауырсыну болмайды. Сондықтан анестезия қажет емес, анестезиологтар мен реаниматологтардың жұмысы қажет емес. Емдеуді тек 1 оқытылған техника және компьютерлік бағдарлама дәрігері жүргізеді.
Әдістің тағы бір артықшылығы-ультрадыбыстың тереңдігі - 16 см-ге дейін. Жалпы, HIFU ісікті хирургиялық жолмен алып тастауды қажет етпейді деп айту керек. Яғни, әдетте сүт безі қатерлі ісігі жағдайында сүт безі жойылады, егер сүйек саркомасы болса, онда аяқ-қол ампутацияланады. Ультрадыбыспен емдеу кезінде хирургия қажет емес, мүшелер мен аяқ-қолдар сақталады. Яғни біз ешқандай инъекция жасамаймыз. Пациенттер ауырсыну 1-2 сеанстан кейін кететінін айтады.
- 12 жылдан артық тәжірибеңіз бар. Осы уақытқа дейін қанша адамға жаңа өмір сыйладыңыз?
- Мыңнан астам науқас емделді. Олардың 80% - ы тірі қалып қана қоймай, өмірлері едәуір ұзартылды. Олар ұйқы безі, сүт безі, бауыр, простата, жатыр, жатыр мойны, бүйрек және т.б. қатерлі ісікпен келген науқастар. Ал 20% - ы 11-12 жылдан астам өмір сүруде. Маған алуға келген адамдардың 95% соңғы күндерін санап келіп, өмірге деген құлшынысымен отбасыларына оралып жатты. Жатыр қатерлі ісігімен, жатыр мойны обырымен және жатыр миомасымен келген әйелдер өз мүшелерін сақтап, тіпті сау сәбилерді дүниеге әкелді. Қуық асты безінің қатерлі ісігі бар ер адамдар әке болды. Мұның бәрі керемет нәтижелер!
- HIFU инновациялық технологияны елге әкелінсе, науқас қалтасы көтереді ме?
- Бұл науқастарды емдеп қана қоймай, медициналық туризмнің дамуына серпін береді. Алайда мемлекеттік денсаулық сақтау жүйелерінің көпшілігі хаттама бойынша жұмыс істейді, сондықтан инновацияларға қолдау аз. Әр аймақта HIFU орталықтарын құру туралы жұмыс тобының шешімі 2012 жылы шықты. Алайда, 10 жыл өтті ешқандай өзгеріс жоқ.
Иә, бұл емдеу процесі қымбат тұрады. Мен конференциялар ұйымдастырып, әдісті бүкіл Қазақстанға таратуға, сондай-ақ отандастарымның емделуіне квота алуға тырыстым. Бірақ нәтиже шығара алмадым. Осы жылдар ішінде мыңдаған адамдардың өмірін сақтап қалуға болар еді.
- Ал қазір бұл әдіс қалай дамып келеді және сіз қазіргі уақытта немен жұмыс істеп жатырсыз?
- Қазір мен басқа ісіктерді емдеу әдісімен жұмыс істеп жатырмын. Менде ми, тері, қалқанша без, асқазан, симптоматикалық гипертензияны емдеу туралы идеялар бар. Сонымен қатар қант диабетін емдеудің жолын қарастырып жатырмын. Сонымен қатар, Мандела қоры менің әдістемемге қызығушылық танытты, өйткені олардың елде қатерлі ісік ауруының өте жоғары пайызы бар. Африка халқының 20% - ы онкологиялық аурулардан зардап шегеді. Бұл ретте олардың 50% - ы өліммен аяқталады.
2021 жылдың тамызында Африкада HIFU орталықтарын құруды көздейтін ынтымақтастық туралы Меморандумға қол қойылды. Қазіргі уақытта мен үш елде: Йоханесбург, Мозамбик, Малавиде HIFU орталықтарын құру бойынша белсенді жұмыс істеп жатырмын.
Жақында біз ол елдерде сүт безі, жатыр және т. б. қатерлі ісігі бар науқастарға алғашқы емдеуді бастаймыз.
- Бұл бастаманы Қазақстанда мемлекет деңгейінде енгізу үшін не істеу керек?
- 2021 жылы менің қатерлі ісікті емдеу әдісі барлық қауіпсіздік, тиімділік сынақтарынан өтті. ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің импорттауға рұқсаты алынды, бірақ жаңа аппараттың сыныбы жоғары, онда барлық емдеу түрлі-түсті түрде, 4G форматында көрсетіледі. ультрадыбыстың шағылысу тереңдігі 16 см-ге дейін бақыланады (дәл осы жаңа аппаратта бұрын 12-ге дейін болған).
Мен әр аймаққа жабдықтар сатып алуға, айтарлықтай жеңілдіктер алуға және дәрігерлерімізді тегін оқытуға және оларды шетелге қымбат емге жібермеуге, шетелдік медициналық орталықтарға тәуелді болмауға көмектесе алар едім.
Бірақ бұл үшін мемлекет деңгейінде айналысу керек. Денсаулық сақтау министрлігінде инновациялармен айналысатын ғылыми орталықтар мен жүздеген шенеуніктер бар. Алайда, осы жылдар ішінде неғұрлым жетілдірілген жүйеге қызығушылық болған жоқ.
HIFU үшін мыңыншы ұжымды қамтитын онкологиялық орталықтардың құрылысы қажет емес. Оларды емханаларда орнатуға болады, олар тәулігіне 24 сағат сенімді жұмыс істей алады. Сонымен қатар, жабдықтың өзі барлық HIFU жүйелерінен үш-бес есе арзан, ал сапасы мен тиімділігі жағынан теңдесі жоқ. Барлық шығындар-60 литр су, жарық және бір ультрадыбыстық дәрігер.
Кеңінен қарастылатын болса Қазақстан Еуразиялық кеңістікте және онкологиялық аурулардың әр түрлі сатысы бар балаларды емдеу саласында бірінші бола алар еді.
- Сұхбат үшін рахмет!