Ұлттық банк Air Astana акцияларын сатып алу үшін қазақстандықтардың зейнетақы қорындағы 25 миллиард теңгеге жуық қаржысын пайдаланған. Мәжіліс депутаты Мұрат Әбенов азаматтардың зейнетақысына қол салу үлкен қателік екенін айтып, әлеуметтік желіде жазба қалдырды, деп хабарлайды El.kz ақпарат агенттігі.
Бұған дейін Ұлттық банк БЖЗҚ зейнетақы активтері есебінен Air Astana АҚ акцияларының бастапқы IPO-ға қатысқанын хабарлады.
14 ақпанда Ұлттық банк Air Astana АҚ акцияларын сатып алғанын мәлімдеді.
Ресми деректерге сүйенсек, 1 акция құны 1 073,83 теңге. Жалпы сомасы 24,9 миллиард теңгеге компанияның 23 168 975 дана акциясы сатып алынған. Бұл компанияның шығарылған акцияларының 6,5 пайызына тең.
Мәжілісмен Мұрат Әбенов өз пікірінде, «миллиондаған қазақстандықтар үшін мұндай шешімді кім қабылдаған?» деген сұраққа жауап таппағанын жазды.
Неліктен БЖЗҚ басшылығы да, Ұлттық банк те, ең алдымен біздің азаматтарымызға компанияның иесі кім екендігі жөніндегі мәліметтермен және біз аз білетін ақпараттармен бөліспеді? Питер Фостер кімнің мүддесін қорғайды? Оның Назарбаевпен қарым-қатынасы қандай? Бұл күмәнді келісімнің негізгі бенефициары кім? Өйткені, мемлекет қазірдің өзінде «Самұрық-Қазына» арқылы оның акциялардың жартысына жуығын иеленіп отыр. Сондықтан мемлекет кез келген кірістің жартысына ие. Сонда біз не аламыз? Тіпті әуе кемелерінің паркі де авиакомпанияға жатпайды және жалға алынған. Сонда не сатып алдық? Жаңа Қазақстанда азаматтарымыздың ақшасы осылайша шетелге шығарылатын болғаны ма?, - дейді Әбенов.
Ол халықтың ақшасына жауапсыздықпен қарап, жоғалып кетпеуіне де кепілдік жоқ екенін жеткізді.
Бұл сатып алуда біздің жинақтарымызға қандай қауіп бар? Бұл шешімді кім қабылдады? Бірыңғай зейнетақы қорындағы ақшамыз тиісті табыс әкелмей, Әзірбайжандағы банкке салынған зейнетақы ақшасы сияқты жоғалып кетсе, кім жауап береді? Сондықтан мен қарсымын. Мен шығу тегі күмәнді авиакомпанияның ақшамды басқарғанын қаламаймын. Оның үстіне Питер Фостер басшылықта отырғаны осы жылдар аралығында Қазақстан азаматтарының мүддесін ойлайтын көшбасшы бейнесін жасамаған. Оларға қалай менің зейнетақы жинақтарымды сеніп тапсыруға болады?, - дейді мәжілісмен.
Депутат Ұлттық банк пен Air Astana АҚ арасындағы келісімнің ашық өтпегенін атап өтті.
БЖЗҚ-да миллиондаған Қазақстан азаматтарының ақшасы бар. Өкінішке орай, бұл шешімді қабылдағандар бізге оны түсіндіруге де әуре болған жоқ. Тіпті, көріп отырғанымыздай, оларға халықтың пікірі де қызық емес. Оларға бұл шешімнің дұрыс емес екенін естеріне салуымыз керек. Кімнің, қалай шешім қабылдағанын зерттейміз. Процедуралар қаншалықты ашық өтті және заң бұзушылықтар бар ма? Миллиондаған азаматтардың алдына шығып, қабылданып жатқан шешімді және халықтың миллиардтаған ақшасын бір компанияның акцияларына жұмсағысы келетінін түсіндіруі керек еді. Неліктен мұндай шешім қабылданғанын және оны кім қабылдағанын білу маңызды, - деп жазды Мұрат Әбенов.
Айта кетейік, Питер Фостер 2005 жылдан бері Air Astana әуекомпаниясының президенті қызметінде жұмыс істейді. IPO басталғалы бері биржалардағы сұраныс ұсыныстан асып түскен. «Air Astana» тобы – акциялары бір мезгілде үш биржада (LSE, KASЕ мен AIХ) орналастырған алғашқы қазақстандық компания. Жария орналастыру аясында акция сатушы үш тарап: «Самұрық-Қазына» АҚ, BAE Systems PLC және компанияның өзі 370 млн доллар қаржы тартыпты. Сөйтіп, «Air Astana» 15 ақпан күні IPO-ны аяқтады.
Air Astana АҚ-мен келісімнен кейін Ұлттық банк:
Қазақстанның жоғары сапалы эмитенттерінің жай акцияларын сатып алу БЖЗҚ зейнетақы активтерінің инвестициялық портфелін әртараптандыруға бағытталды және ұзақмерзімді перспективада оның кірісін арттыруға ықпал етеді. БЖЗҚ зейнетақы активтерін «Air Astana» АҚ-ның жай акцияларына инвестициялау туралы шешім тұрақты қаржылық көрсеткіштерге, сондай-ақ болашақта тұрақты дивидендтер төлеуге мүмкіндік беретін компания қызметінің жоғары рентабельділігіне негізделді, - деп мәлімдеді.
IPO барысында компания құны шамамен 847 миллион долларды құрады. 120 миллион доллар қаржы өсімнің келесі кезеңін жеделдету мақсатына жұмсалмақ.
IPO барысында әуе компаниясы акцияларының 58%-ы – қазақстандық нарықта, 42%-ы халықаралық нарықта орналастырылған. Қазақстан нарығындағы жалпы сұраныс 483 миллион доллардан асты. Жеке инвесторлар жалпы сомасы 216 миллион долларға 60 мыңға жуық өтінім беріп, сұраныстың шамамен 53 %-ы қанағаттандырылған.
Компания акцияларына деген сұранысты 38%-ын қамтамасыз еткен институционал инвесторлар арасында БЖЗҚ-ның үлесі басым. Ал халықаралық инвесторларға жалпы сұраныстың 25 пайызы тиесілі. 1 жаһандық депозитарлық қолхаттың бағасы – 9,5 долларды, ал 1 жай акция үшін 1 073,83 теңгені құраған.
Бұған дейін Еуропалық қайта құру және даму банкі «Air Astana» акциясының 5 пайызын сатып алып, акционер атанған еді. Олар IPO шеңберінде қазақстандық әуе тасымалдаушысының бағалы қағаздарына 41,99 миллион доллар инвестиция құйған.
IPO қорытындысы бойынша, әуе компаниясындағы «Самұрық-Қазынаның» үлесі 51-ден 41 пайызға, ал BAE Systems PLC-тің үлесі 49-дан 15,3 пайызға төмендеген.