Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев жасанды интеллект технологияларын экономикада кеңінен қолданудың аса маңызды екенін айтып, Үкіметке осы саланы дамытуды тапсырды. Жасанды интеллект - бұл адамның ойлау қабілетін, үйренуін, шешім қабылдауын және проблемаларды шешуін жасанды түрде жасап шығаруға тырысатын компьютерлік жүйелер мен бағдарламалар жиынтығы. Осы ретте El.kz ақпарат агенттігінің тілшісі ІТ маман Мейіржан Әуелханұлымен тілдесіп, жаңа тың деректі сұрап білді.
Жасанды интеллектің екі негізгі санаты
Маманның сөзінше, бұл технология компьютерлерге адам секілді ойланып, әрекет етуге мүмкіндік береді. Ол жасанды интеллекттің екі негізгі санатына тоқталды.
Тар мақсатты жасанды интеллект – бұл жасанды интеллект түрі тек белгілі бір тапсырмаларды орындауға арналған. Мысалы, сөйлесу боттары, көлікті автоматты түрде басқару жүйелері немесе суреттерді тану құралдары. Бұл технология адамдардың жұмысын жеңілдетуге көмектеседі, бірақ олар тек қойылған тапсырмаларды орындай алады және өздерінен тыс нәрсені ойлап таба алмайды, – дейді ІТ маман.
Айтуынша, екінші санаты – жалпы жасанды интеллект (ЖЖИ). Бұл – әлі де көп жағдайда зерттеу жүргізіліп жатқан және толыққанды іске асырылмаған ЖИ түрі.
Жалпы жасанды интеллект адамдардың кез келген интеллектуалдық қабілетін жасанды түрде жасауға тырысады, яғни, бұл ЖИ әртүрлі тапсырмаларды орындап, үйреніп, өз бетінше ойланып, шешім қабылдай алады. Жасанды интеллект қолданылу салалары өте кең. Бұл адам өмірінің көптеген аспектілерін жеңілдетіп, тиімділігін арттыруға көмектеседі. Десе де, ЖИ дамуының қауіпсіздігі, этикасы және қоғамға әсері сияқты мәселелер де маңызды болып табылады, сондықтан бұл технологияны дамыту мен қолдануда сақтық шараларын қолдану қажет, – дейді ол.
ІТ сарапшысы мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың жасанды интеллект (ЖИ) технологиясын экономиканы қарқынды дамыту және елде инновациялық шешімдерді қолдану арқылы ұлттық дамудың жаңа кезеңіне өту туралы пікірі өте уақытылы және маңызды деп санайды. Оның ойынша, бұл стратегиялық бағыт Қазақстанды технологиялық дамудың жаһандық картасында маңызды ойыншыға айналдыруы мүмкін.
Жасанды интеллект технологияларының экономикаға енгізілуі көптеген салаларда тиімділікті арттырады, операциялық шығындарды төмендетеді және жаңа қызметтер мен өнімдердің дамуына жол ашады. Мысалы, ауыл шаруашылығында дәл және тиімді ресурс басқару үшін жасанды интеллектті пайдалану, өндірісті автоматтандыру және логистиканы жақсарту, медицина саласында жеке бағдарланған емдеу әдістерін құру сияқты бағыттарда қолдануға болады. Десе де, мұндай күрделі технологиялық өзгерістерді енгізу үшін мемлекеттің атап өткендей, институционалдық орта қалыптастыруы маңызды. Бұл құқықтық регуляцияларды, қаржылық қолдауды, білім беру жүйесінің жаңғыртылуын және ғылыми-зерттеу қызметінің дамуын қамтиды, – дейді маман.
Жасанды интеллект саласындағы мамандарды даярлау, стартаптар мен технологиялық компанияларды қолдау, сондай-ақ халықаралық ынтымақтастықты кеңейту елдің инновациялық әлеуетін арттыруға ықпал етеді.
Болашақта адамдардың шынайы өмір мен жасанды өмірдің аражігін ажырата алмауы туралы мамандардың пікірлері, әсіресе виртуалды шындық (ВШ), аугменттелген шындық (АШ) және жасанды интеллект (ЖИ) сияқты технологиялардың дамуы аясында, өте маңызды болып отыр. Бұл технологиялардың шынайы және жасанды әлемдер арасындағы шекараны жоюы мүмкін екендігін көрсетеді. Жасанды интеллект саласындағы инвестициялар мен даму стратегиясының ұзақ мерзімді перспективаларын ескере отырып, мұндай бастамалар ел экономикасының өсу қарқынын арттырып, Қазақстанның әлемдегі инновациялық дамудың көшбасшыларының қатарына қосылуына мүмкіндік береді, – дейді сарапшы.
ІТ маман мұның бірнеше аспектілеріне тоқталды.
Технологиялық даму
Виртуалды және аугменттелген шындық: ВШ және АШ технологиялары шынайы әлемді жасанды элементтермен байытып, пайдаланушыларға бұрын-соңды көрмеген тәжірибе ұсынады. Мысалы, ВШ арқылы пайдаланушылар толықтай жасанды ортада бола алады. Ал АШ шынайы әлемдегі көріністерді белгілі бір ақпаратпен толықтырады. Жасанды интеллект технологиялары шешім қабылдау, үйрену және мәселелерді шешу сияқты адам қызметінің кейбір аспектілерін жасанды түрде жүзеге асыра алады. Бұл өз кезегінде адамдар мен машиналар арасындағы өзара әрекеттесудің жаңа формаларын құруы мүмкін.
Қоғамдық және этикалық мәселелер
Шындықтың қабылдауы: Егер адамдар шынайы және жасанды өмір арасындағы айырмашылықты ажырата алмаса, бұл психологиялық және қоғамдық әсерлерге алып келуі мүмкін. Мысалы, адамдардың өз өміріндегі шынайы байланыстар мен тәжірибелерге деген құндылығы азайып, виртуалды өмірге шамадан тыс берілуі мүмкін.
Этика және жауапкершілік: Жасанды өмірдің шынайы өмірге әсерін реттеу қажеттілігі туындайды. Бұл әсіресе, жеке деректердің құпиялылығы, ақпараттың дұрыстығы және жасанды өмірдің психологиялық әсерлері сияқты мәселелерді қамтиды.
Болашаққа дайындық
Бұл мәселелерге дайын болу үшін, қоғам мен мемлекеттік органдардың технологиялық дамудың қарқынын түсінуі және оған сәйкес реттеу шараларын қабылдауы маңызды. Білім беру жүйесінде критикалық ойлау, медиа сауаттылығы және технологиялық сауаттылық сияқты дағдыларға ерекше назар аудару қажет. Сондай-ақ, қоғамдық пікірталас пен этикалық нормаларды қалыптастыру арқылы, адамдарға шынайы және жасанды өмір арасындағы сау балансты табуға көмектесу қажет.
Жасанды интеллект (ЖИ) технологияларының дамуы көптеген салалардағы жұмыс процестерін автоматтандыруға және оптимизациялауға мүмкіндік береді. Бұл кейбір жұмыс орындарының жоғалуына әкелуі мүмкін. Дегенмен, ЖИ сондай-ақ жаңа жұмыс орындарын жасауға және қызметкерлердің жұмыс істеу тәсілдерін жетілдіруге септігін тигізеді.
Төменде ЖИ технологияларының ең көп әсер етуі мүмкін салалар мен мамандықтары туралы:
Қауіптің астындағы салалар
Өндіріс: Автоматтандырылған робототехника және ЖИ жүйелері физикалық еңбекті, соның ішінде жинақтау, сапаны бақылау және өндірістік жабдықтарды басқару сияқты процестерді автоматтандыра алады.
Транспорт және логистика: Автономды көлік құралдарының дамуы жүк тасымалдау және жеке тасымалдау салаларындағы жұмыс орындарына әсер етуі мүмкін.
Қызмет көрсету секторы: Чат-боттар мен виртуалды көмекшілер сияқты ЖИ құралдары қызмет көрсету, сату және клиенттерді қолдау салаларында адам ресурстарын алмастыра алады.
Қаржы: Алгоритмдік сауда, кредиттік тәуекелдерді бағалау және клиенттердің қаржылық мәмілелерін қадағалау сияқты функцияларды автоматтандыру арқылы банк және сақтандыру салаларындағы кейбір мамандықтарға қауіп төндіреді.
Жаңа мүмкіндіктер
Мейіржан Әуелханұлы ЖИ технологияларының дамуы жаңа мамандықтардың пайда болуына және қазіргі жұмыс орындарының жетілдірілуіне ықпал етеді деп отыр. Мысалы, ЖИ жүйелерін оқыту, дамыту және басқару үшін жаңа техникалық біліктіліктер мен шығармашылық дағдылар қажет болады. Сондай-ақ, ЖИ технологияларын енгізу арқылы жұмыс процестерін жақсарту және өнімділікті арттыру мүмкіндігі бар.
Жасанды интеллекттің дамуы кейбір мамандықтарға қауіп төндірсе де, бұл процесс бір мезгілде жаңа жұмыс орындарын жасауға және жұмысшылардың біліктілігін арттыруға мүмкіндік береді. Ең маңыздысы жұмыс күшінің өзгермелі талаптарына бейімделу үшін үнемі оқып, жаңа дағдыларды меңгеру қажет. Мемлекеттер мен ұйымдар ЖИ технологияларының әлеуметтік-экономикалық әсерін тиімді басқару және жұмыс күшінің бейімделуін қолдау үшін білім беру жүйелерін жаңартуға және жұмысшыларды қайта даярлау бағдарламаларын ұсынуға инвестиция салуы керек, – дейді.
Жасанды интеллектінің мүмкіншілігі қандай?
Маман жасанды интеллект (ЖИ) – бұл компьютерлік жүйелердің адам секілді ойлау, үйрену, түсіну және шешім қабылдау қабілеттерін жасауға бағытталған технология екенін айтты.
ЖИ технологиясының дамуы соңғы онжылдықтарда айтарлықтай қарқын алды және қазіргі таңда ол әртүрлі салаларда кеңінен қолданылады. ЖИ-нің мүмкіншіліктері әртүрлі және кең ауқымды, – деп жасанды интеллектінің мүмкіндіктеріне тоқталды.
Деректерді талдау және өңдеу
ЖИ алгоритмдері үлкен деректер жиынтықтарын талдауға және үлгілерді, тенденцияларды және болжамдарды анықтауға қабілетті. Бұл мүмкіншілік қаржы, маркетинг, клиенттердің мінез-құлқын талдау және ауа-райын болжау сияқты салаларда пайдаланылады.
Автоматтандырылған шешім қабылдау
ЖИ жүйелері компанияларға шешім қабылдау процестерін автоматтандыруға көмектеседі, мысалы, кредит беру шешімдері, акцияларды сатып алу/сату және тауарлардың қорын басқару.
Автоматтандырылған қызмет көрсету
Чат-боттар мен виртуалды көмекшілер сияқты ЖИ құралдары клиенттерге 24/7 қызмет көрсетуі мүмкін, сұрақтарға жауап беру, ұсыныстар жасау және мәселелерді шешу арқылы.
Тану жүйелері
Жасанды интеллект бет-әлпетті, сөйлеу және жазбаша мәтінді тану сияқты тану жүйелерінде кеңінен қолданылады. Бұл технологиялар қауіпсіздік жүйелерінде, тілдік аудармаларда және сөйлесу арқылы басқарылатын интерфейстерде пайдаланылады.
Робототехника
ЖИ жүйелері роботтарға күрделі әрекеттерді орындауға, ортаға бейімделуге және автономды шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді. Бұл мүмкіншіліктер өндіріс, медицина және құтқару операцияларында қолданылады.
Жекелеген бейімделу
ЖИ алгоритмдері жеке тұтынушылық тәжірибені жақсарту үшін жекелеген ұсыныстар мен мазмұнды бейімдеуге қолданылады. Бұл мүмкіншіліктер онлайн-саудада, стриминг қызметтерінде және персоналды оқыту бағдарламаларында пайдалы.
Ғылыми зерттеулер
ЖИ модельдері ғылыми зерттеулерде, соның ішінде геномика, физика және химия сияқты салаларда күрделі есептеулерді жүргізу және жаңа материалдар мен дәрі-дәрмектерді әзірлеу үшін қолданылады.
ЖИ-нің мүмкіншіліктерін тиімді пайдалану үшін технологиялық инновациялардың қарқынды дамуымен қатар, этикалық және құқықтық нормаларды дамыту маңызды. Бұл технологиялардың әлеуметтік әсерін түсіну және олардың адамзатқа пайдалы болуын қамтамасыз ету үшін қоғамның барлық секторларының бірлескен күш-жігері қажет.
Бұл салада мамандар жетілікті ме?
ІТ маман Мейіржан Әуелханұлы жасанды интеллект (ЖИ) саласындағы мамандар жеткілікті ме деген сұрақ өте актуалды екенін тілге тиек етті. «Қазіргі таңда ЖИ технологияларының жылдам дамуы мен кеңінен қолданылуына байланысты бұл салада білікті мамандарға деген сұраныс өте жоғары. Дегенмен, көптеген аймақтарда ЖИ мамандарының жетіспеушілігі байқалады, бұл жаңа жобаларды іске асыру және инновациялық идеяларды дамыту кезінде кедергілер туғызады», дейді.
Қызығушылық
Сарапшы жасанды интеллект саласына қызығушылық соңғы жылдары айтарлықтай артқанын айтты. Бұл қызығушылықтың артуына бірнеше факторлар әсер етеді:
Технологиялық прогресс: ЖИ технологияларының жаңа мүмкіншіліктері және олардың қоғамға әсері туралы ақпараттың кең таралуы.
Кәсіби мүмкіндіктер: ЖИ саласындағы мамандар үшін жоғары жалақы деңгейлері және кәсіби өсу мүмкіндіктері.
Білім беру ресурстарының қолжетімділігі: Онлайн курстар, ашық дереккөздер және білім беру платформаларының көбеюі адамдардың ЖИ саласындағы білімдерін жетілдіруіне мүмкіндік береді.
Жасанды интеллект саласында мамандардың жеткіліктілігі қазіргі уақытта нақты мәселе. Бірақ бұл салаға деген қызығушылықтың артуы және білім беру мүмкіндіктерінің кеңеюі болашақта мамандардың тапшылығын азайтуға ықпал етуі мүмкін. Сонымен қатар, жоғары оқу орындары, үкіметтер және жеке сектор бірлесіп, ЖИ мамандарын даярлауды кеңейту және олардың дағдыларын жетілдіру үшін инвестициялауы қажет, – дейді маман.
Қазақстан жасанды интеллект жолына толығымен қашан көшеді?
Мейіржан Әуелханұлы Қазақстанды жасанды интеллект (ЖИ) технологияларын пайдалану жолына толығымен көшіру процесі күрделі және көпқырлы, оның жүзеге асырылу уақыты бірқатар факторларға байланысты екенін айтты.
Бұл факторларға инфрақұрылымдық даму, білім беру жүйесінің жаңартылуы, инвестициялардың көлемі, заңнамалық базаның жетілдірілуі және халықтың ЖИ технологияларын қабылдау деңгейі жатады, – деді ол.
Технологиялық даму
Қазақстанда ЖИ технологияларын енгізу және дамыту бойынша бірқатар бастамалар қолға алынды. Мысалы, «Цифрлық Қазақстан» бағдарламасы аясында қоғамдық және экономикалық салаларда цифрландыруды жеделдету жоспарлануда. Дегенмен, ЖИ технологияларын толыққанды енгізу үшін қажетті инфрақұрылымдық, заңнамалық және білім беру жүйесіндегі шараларды іске асыруға уақыт қажет.
Білім беру және зерттеу
Жасанды интеллект технологияларын толығымен пайдалану үшін Қазақстанда ЖИ мамандарын даярлау және ғылыми-зерттеу жұмыстарын қолдау маңызды. Бұл үшін университеттер мен зерттеу орталықтарында арнайы бағдарламалар мен курстарды енгізу қажет.
Инвестициялар және қаржыландыру
Жасанды интеллект саласына инвестиция тарту және мемлекеттік қолдау көрсету арқылы Қазақстан технологиялық дамудың жаңа кезеңіне өтуі мүмкін. Стартаптар мен инновациялық жобаларға қаржыландыруды арттыру Қазақстанның ЖИ саласындағы жетістіктерін жеделдетуге ықпал етеді. Сонымен қатар, ЖИ технологияларын пайдаланудың құқықтық аспектілерін реттеу маңызды.