ХХ ғасырдағы Еуропа баспасөзінің саяси-идеологиялық бағыты

18 Қыркүйек 2013, 04:36

Өткен ғасыр көп ірі саяси және қоғамдық өзгерістерге толы болды. Екіші дүниежүзілік соғыс өтті, тотолитарлық жүйе құлап, әлем картасында өзгерістер орын алды. Әсіресе ғасырдың алғашқы жартысында саяси және идеологиялық әрекеттерге жол ашылды. Бұл оқиға саяси тенденциядағы журналистердің кызметін күшейгуге ықпал етті. Веймарлық республика карсаңында Германиядағы көп газеттер белгілі бір саяси ұйым және партияның көзқарастарын қолдайтынын айтты. 1932 жылдан бастап шыққан 4700 газеттің 600-ден астамы Католиктер орталығының партиясын және Баварлық  ұлттык партияны қолдаған. Өзінің баспа орталығы болғандыктан.  1931жылы  174 газет пен ондаған журналдар шығарып отырды. Герман компартиясының басылымы көптігімен ерекшеленді. Күшті партиялық баспасөз Франция сияқты Еуропаның көп мемлекеттерінде орын алды. Еуропалық баспасөз орталығы идеялық-саяси белгісі бойынша дифференцияланьш, бірнеше топка бөлінді. Монархиялық баспасөз өзінің ұстанымын тек бірінші дүниежүзілік соғыска дейін ғана сақтады. Соның нәтижесінде монархиялық жүйелер республикалықка ауысты. Христиандьщ-клерикалъды баспасөз қатарына «Osservatore Romano» («Римский обозреватель») ватикан газеті жатады. Христиандыц демократиялыц баспасөз ақсүйектер партиясының тірегі. Олар христиандық демократияның идеологиялык ұстанымға негізделген. Қатарына «General Anzeiger» («Жалпылама хабаршы»), <<Вауernkurier>> («Баварский курьер») атты неміс газеттері және Итальяның «Ророіо» («Халық») басылымы да кіреді. Либерачды басылым. ХІХ ғасырдағы либерадлардың саяси қозғалысы кезінде пайда болған. Мысалы, 1881 жылы негізі қаланған барселондық «La Vnguardia» («Авангард») газеті. Социал-демократиялық басылымдар мүшелері социалистік интернационалдар партия органдары шығарған бұқаралық ақпарат құралдары. Коммунистік басылым 1917 жылдан кейін құрылған компартиялар шығарған басылымдар. Социалистік және сюциал-демократияльіқ бағыттағы партия қанатынан тарап отырған. Құқықтық-ұлттық мерзімді басылым шовинистік және соған жақын бағыттағы газет-журналдар. Мысалы, 1968 жылға дейін шығып отырған Франциядағы «Le Parisien Liberer» газеті («Бостаңцық алған пфиждік»). Фашистік және фашистік емес басылымдар - бұл бағыттағы басылымдарға ұлтшылдар билеген герман рейхтерінің мерзімді баспасөзі жақсы мысал бола алады. «Экологиялық» партиялармен қозгалыстар басылымдар бағыты шығып отырған мерзімді басылымдар жаңа ағымды құрайды. Себебі, қоршаған ортаны қорғауға байланысты партиялар мен ұйымдар тек 1970-1980 жыдлары ғана пайда болған еді. Батыс Еуропа елдерінде «Экологиялық» ұйымдар парламент пен билікке таныстырылып отырды. Осындай қозғалыстардың ішіндегі ең ірісі мандықтардың «Жасылдар» ұйымы болып табылады. Өзінің аумағын арттыру үшін неміс экологтары 1979 жылы «Die grunen» (Жасылдар») атты газет шығаруды қолға алды. Алайда, дағдарыстың кесірінен Еуропа мемлекеттеріндегі «Жасылдар» басылымдарының таралымы көп болмады. Дереккөз: Шындалиева Меңдігүл "Шетел Журналистикасы"

Өткен ғасыр көп ірі саяси және қоғамдық өзгерістерге толы болды. Екіші дүниежүзілік соғыс өтті, тотолитарлық жүйе құлап, әлем картасында өзгерістер орын алды. Әсіресе ғасырдың алғашқы жартысында саяси және идеологиялық әрекеттерге жол ашылды. Бұл оқиға саяси тенденциядағы журналистердің кызметін күшейгуге ықпал етті. Веймарлық республика карсаңында Германиядағы көп газеттер белгілі бір саяси ұйым және партияның көзқарастарын қолдайтынын айтты. 1932 жылдан бастап шыққан 4700 газеттің 600-ден астамы Католиктер орталығының партиясын және Баварлық  ұлттык партияны қолдаған. Өзінің баспа орталығы болғандыктан.  1931жылы  174 газет пен ондаған журналдар шығарып отырды. Герман компартиясының басылымы көптігімен ерекшеленді. Күшті партиялық баспасөз Франция сияқты Еуропаның көп мемлекеттерінде орын алды.

Еуропалық баспасөз орталығы идеялық-саяси белгісі бойынша дифференцияланьш, бірнеше топка бөлінді.

  1. Монархиялық баспасөз өзінің ұстанымын тек бірінші дүниежүзілік соғыска дейін ғана сақтады. Соның нәтижесінде монархиялық жүйелер республикалықка ауысты.
  2. Христиандьщ-клерикалъды баспасөз қатарына «Osservatore Romano» («Римский обозреватель») ватикан газеті жатады.
  3. Христиандыц демократиялыц баспасөз ақсүйектер партиясының тірегі. Олар христиандық демократияның идеологиялык ұстанымға негізделген. Қатарына «General Anzeiger» («Жалпылама хабаршы»), <<Вауernkurier>> («Баварский курьер») атты неміс газеттері және Итальяның «Ророіо» («Халық») басылымы да кіреді.
  4. Либерачды басылым. ХІХ ғасырдағы либерадлардың саяси қозғалысы кезінде пайда болған. Мысалы, 1881 жылы негізі қаланған барселондық «La Vnguardia» («Авангард») газеті.
  1. Социал-демократиялық басылымдар мүшелері социалистік интернационалдар партия органдары шығарған бұқаралық ақпарат құралдары.
  2. Коммунистік басылым 1917 жылдан кейін құрылған компартиялар шығарған басылымдар. Социалистік және сюциал-демократияльіқ бағыттағы партия қанатынан тарап отырған.
  3. Құқықтық-ұлттық мерзімді басылым шовинистік және соған жақын бағыттағы газет-журналдар. Мысалы, 1968 жылға дейін шығып отырған Франциядағы «Le Parisien Liberer» газеті («Бостаңцық алған пфиждік»).
  4. Фашистік және фашистік емес басылымдар - бұл бағыттағы басылымдарға ұлтшылдар билеген герман рейхтерінің мерзімді баспасөзі жақсы мысал бола алады.
  5. «Экологиялық» партиялармен қозгалыстар басылымдар бағыты шығып отырған мерзімді басылымдар жаңа ағымды құрайды. Себебі, қоршаған ортаны қорғауға байланысты партиялар мен ұйымдар тек 1970-1980 жыдлары ғана пайда болған еді. Батыс Еуропа елдерінде «Экологиялық» ұйымдар парламент пен билікке таныстырылып отырды. Осындай қозғалыстардың ішіндегі ең ірісі мандықтардың «Жасылдар» ұйымы болып табылады. Өзінің аумағын арттыру үшін неміс экологтары 1979 жылы «Die grunen» (Жасылдар») атты газет шығаруды қолға алды. Алайда, дағдарыстың кесірінен Еуропа мемлекеттеріндегі «Жасылдар» басылымдарының таралымы көп болмады.

Дереккөз: Шындалиева Меңдігүл

"Шетел Журналистикасы"

Бөлісу: