24 Мамыр 2013, 05:19
|
Датұлы Сырым (1742-1802) - «Дала Демосфені» атанған әйгілі шешен, батыр, ұлт-азаттық көтерілісінің жетекшісі. Орал облысының Жымпиты ауданында туған. Афористік толғамдары мағыналық тереңдігімен, сөз кестесінің сырлылығымен һәм нақтылығымен ерекшеленеді. Жол анасы - тұяқ, сөз анасы - құлақ, су анасы - бұлақ. Тәлім-тәрбие, өсиет,тағлым туралы Дау мұраты - біту, қыз мұраты - кету, жол мұраты - жету. Тәлім-тәрбие, өсиет,тағлым туралы Инабат - ер азығы, инабатты ер - ел қазағы. Тәлім-тәрбие, өсиет,тағлым туралы Ат - шабысына қарай шабады, ер - намысына қарай шабады. Тәлім-тәрбие, өсиет, тағлым туралы Мен ағайынды екеумін: біреуі - өзім, екіншісі - халқым. Тәлім-тәрбие, өсиет, тағлым туралы Шындық пен өтіріктің арасы төрт-ақ елі: көзбен көрген - шын, құлақпен естіген - жалған. Тәлім-тәрбие, өсиет, тағлым туралы Үгітті - ұққанға, ақылды - жұққанға айт. Тәлім-тәрбие, өсиет, тағлым туралы Дау шешімі: құлаққа - құлақ, тұяққа - тұяқ. Тәлім-тәрбие, өсиет, тағлым туралы Дәурені озса - жасы жеткені болар, қамқа тозса - күтімі кеткені болар. Адам өмірі туралы - Батыр, бұрылып сәлем бергің келмейді - тасып жүрсің-ау? - Хан, тасып жүргенім жоқ, қазақ баласының басын қоса алмай сасып жүрмін. Тәлім-тәрбие, өсиет, тағлым туралы Суатпын деп мақтанба: су жаманы суат - басынан соқпақ кетпейді; Қазықпын деп мақтанба: мүлік жаманы қазық - басынан тоқпақ кетпейді. Тәлім-тәрбие, өсиет, тағлым туралы
Адамзатта не тәтті: аста - тұз тәтті, адамда - дос тәтті. Тәлім-тәрбие, өсиет, тағлым туралы
Дау шешімі: тірі малдың өзі қайтсын, өлісінінің құны қайтсын. Тәлім-тәрбие, өсиет, тағлым туралы Қарадан хан болсам - халқым қалаған болар, Айырдан нар болсам - атам жараған болар, Жоқтан бар болсам - құдайым қараған болар. Адам өмірі туралы Ата тұрып ұл сөйлесе - ер жеткені болар, Ана тұрып қыз сөйлесе - бой жеткені болар. Адам өмірі туралы
Даланың оты - олжа, суы - нұрлық, Біреудің малы мен ақысын жеу ұрлық. Әркімнің мінген аты - өзіне тұлпар, әркімнің сүйген жары - өзіне сұңқар. Тәлім-тәрбие, өсиет, тағлым туралы Табалдырықтан биік тау жоқ, жаман ағайыннан асқан жау жоқ. Ынтымақ-бірлік, татулық туралы Ағаңнан айырылсаң - қанатыңның қайырылғаны, әкеңнен айырылсаң - асқар тауыңның шағылғаны, сүйген жарыңнан айырылсаң - жапырағыңның қуарғаны, анаңнан айырылсаң - ағып жатқан бұлағыңның суалғаны. Тәлім-тәрбие, өсиет, тағлым туралы Ешкісі семіз, қойы арық-мал сорлысы, Топырағы сортаң, суы ащы - жер сорлысы, Әйелі семіз, ері арық - ел сорлысы. Қоғам, заман, мемлекет туралы Азамат жетім болмайды - халықтан болса панасы, халық жетім болмайды - басшы болса данасы. Адам өмірі туралы Біреудің түйе жаятын кісісі жоқ, біреудің намаздан басқа ісі жоқ. Адам өмірі туралы Бір аяқ сусын - екі кісінің құны: су табылмаса шөлдеген өледі, ұяттан - тауып бермеген өледі. Тәлім-тәрбие, өсиет, тағлым туралы Отындық ағаштан оқтық мүсін шығады. Еңбек туралы Кәрінің үш түрі болады: біріншісі - қадірлі қария, екіншісі - қазымыр кәрі, үшіншісі - қадірі жоқ қыдырма шал. Адам өмірі туралы Опасыз жалған - дауасыз дерт. Тәлім-тәрбие, өсиет, тағлым туралы Таудан биік көңіл бар, теңізден терең ғылым бар, оттан бетер -қайғы-зар. Тәлім-тәрбие, өсиет, тағлым туралы Жеңілмейтін жау жоқ, шешілмейтін дау жоқ. Тәлім-тәрбие, өсиет, тағлым туралы Көз жұмбайсыз дария кешпек жоқ. Тәлім-тәрбие, өсиет, тағлым туралы Ел жеңілмес ері бар. Тәлім-тәрбие, өсиет, тағлым туралы Бөлінгенді бөрі алар. Тәлім-тәрбие, өсиет, тағлым туралы Барын аямаған мал алар, малын аямаған дау алар, жанын аямаған жау алар. Тәлім-тәрбие, өсиет, тағлым туралы |
Дереккөзі: «Әдеби әлем» порталы