Саясат та, сайлау да жақсы, бірақ ұлттың денсаулығы бәрінен де маңызды. Сондықтан медицина саласына инвестиция салу мемлекет үшін басты міндеттердің бірі. 2023 жылы медициналық қызметті қаржыландыру үшін 11%, 2 трлн 488 млрд теңгеге дейін бөлінеді. Денсаулық сақтау дәрежесін көтеру экономикалық өсімге тікелей әсер етеді.
Ресми статистикаға сәйкес, биылғы жылы қайтыс болғандар саны өткен жылмен салыстырғанда 30%-ға азайған. Бұл денсаулықтың негізгі көрсеткіштеріндегі оң үрдіс. Пандемия салдарынан әлемді шарпыған әртүрлі жұқпалы аурулардың салдарынан ұлттың денсаулығы қалыпты деңгейден едәуір төмендеді. Оның ішінде онкологиялық ауруға шалдыққан науқастар саны күрт өсім ала бастады. Мемлекет басшысының жеті жылдық жоспарына сәйкес, ауылдық жерлерде орналасқан халыққа медициналық көмек көрсету әлеуетін арттыру міндеті қойылған еді.
El.kz ақпарат агенттігі министрлікке арнайы сауал жолдап, халықты алаңдатқан сұрақтарға жауап алды.
Ауылдағы медицинаның қажеттілігін қанағаттандыру
Қазақстанда ауыл халқы 7 552 682 адамды құрайды. Кейбір алыс мекендерде аурухана мен дәріхана қызметтері мүлдем жоқ. Сондықтан биыл ауылда тұратын халықтың денсаулығын сақтау шаралары бойынша бірнеше жоспарлы бағыт қарастырылуда. Жыл соңына дейін құрылысты аяқтап, бірнеше нысандар пайдалануға берілуі қажет. Яғни, екінші жарты жылдықта 1,5 миллион ауыл тұрғынының денсаулығы қамтамасыз етіледі.
«Амбулаториясы жоқ аумақтарға жылжымалы кешендер қызмет жасайтын болады. «Жардем» және «Саламатты Қазақстан» пойыздары жүре бастады. Сонымен қатар арнай жылжымалы дәріханалар бекітілген күн тәртібі бойынша сырт аймақтарға дәрі-дәрмек жеткізетін болады. Ауылдық денсаулық сақтауды жаңғырту пилоттық ұлттық жобасы әзірленді. Бекітілген тапсырмалар бойынша қызмет етуге дайынбыз", - дейді Денсаулық сақтау министрлігінің баспасөз хатшысы.
Айтуынша, алдағы уақытта медицина саласындағы резиденттер алты ай көлемінде ауылда тәжірибеден өтетін болады.
Дәрігер жазасын жеңілдету
Денсаулық сақтау министрі дәрігердің жазасын жеңілдету туралы ұсыныс жасады. «Дәрігердің мәртебесін көтермес бұрын оның қателігі үшін кешірім жасау керек» деген құжаттағы тарау жұртшылық арасында қызу талқыланды. «Адамның өміріне жауапты сәтте қателік жіберген дәрігердің жазасы тек айыппұлмен шектелу керек» деп санайтын дәрігерлердің уәжіне халық қарсылық білдіріп, дабыл қақты.
«Денсаулыққа зиян келтіргені үшін айыппұл төлеу дұрыс. Алайда науқасты өлтіргені үшін жазаны азайту артықшылық. Пациент дәрігердің шешімі бойынша мерт болған болса, қылмыстық факт ретінде міндетті жазасын өтеуі қажет. Диагноз қоя алмайтын біліксіз дәрігерлердің бар екенін жоққа шығаруға болмайды», - дейді адвокат Хасен Төлеубаев.
Соңғы 2 жылда дәрігердің немқұрайлылығына 11 мыңға жуық адам шағым жасаған. Кәсіби міндеттерін дұрыс орындамаған медицина қызметкерлеріне Қылмыстық кодекстің 317-бабы бойынша айып тағылады. Айта кету керек, 2019 жылы бұл қылмысты әкімшілік құқық бұзушылыққа ауыстыру ұсынылған еді. Бірақ оұны Үкімет қабылдаған жоқ.
Бүгінгі факт: егер науқас дәрігердің қателігінен қайтыс болса, 3 миллион теңге көлемінде өтемақы төленеді. Бірінші топтағы мүгедектік болып қалған жағдайда – 2 миллион 450 мың теңге, екінші топта – 1 миллион 837 мың теңге, үшінші топта - 1 миллион 531 мың теңге беріледі.
Ресми мәліметтерге сәйкес, соңғы үш жылда 800 қылмыстық іс қозғалып, 42 дәрігер қамауға алынған. Елде 270 мың медицина қызметкері жұмыс істесе, соның 80 мыңы - дәрігерлер. Қателескендердің көпшілігі хирургтар, одан кейін акушер-гинекологтар мен терапевттер тұр. Сонымен бірге адвокат жоғарыда көрсетілген төлемақыны алу үшін бірінші дәрігердің қателігін (қылмысын) дәлелдеу керек екенін, алайда оның оңайға соқпайтынын айтады.
«Бұл жағдайда тексеру жұмыстарына тәуелсіз сарапшыларды тарту қажет. Себебі мемлекеттік мекемеде қылмыс жасайтын мамандардың қылмыстарын ашу қиын. Олардың қорытындылары мен медициналық кітапшаларын әрқайсысын тексеру уақыт пен жауапкершілікті талап етеді. Халық арасында дәрігерлер бір-біріне опасыздық жасамайды деген пікір бар. Сондықтан тәуелсіз сарапшыларды тартқан дұрыс», - дейді ол.
Мәртебесіне сай жалақы
Биылғы жылы бірқатар әлеуметтік қызметкерлер мен халыққа берілетін жәрдемақы мөлшері артты. Жоғары санаттағы дәрігер жалақысы 550 мың теңгені құрайды, ал орта және кіші медицина қызметкерлері айына 250 мың теңге алуы тиіс. Бұл да мамандарды тартудың жолы екені білгілі.
Жалпы практика дәрігерлері, терапевтер мен педиатрлар шамамен 117 мың теңге алады. Пайызды қосқаннан кейін жалақы 152 мың теңгеге дейін ұлғаюы тиіс;
Акушерлер, гинекологтар, педиатрлар, неонатологтар-106 164 теңге, тарифтік тор өзгергеннен кейін-138 мың теңге;
Жедел жәрдем дәрігерлері, анестезиологтар, реаниматологтар бүгінде шамамен 109 мың алады, ал өсім 141,5 мыңға дейін жетеді;
Психиатрлар, онкологтар, гематологтар, фтизиатрлар - шамамен 101 мың, 1 шілдеден кейін олар 131,2 мың болуы керек.
Қазақстанда медбикенің жалақысы жыл басында 76,3 мың теңгені құрайды. Егер қызметте жоғарылау орын алса, медбикелер, басқа орта медицина қызметкерлері сияқты, айына 99,3 мың теңгеден сәл артық алады.
Сарапшылар хирургтарды бөлек санатқа бөледі, өйткені олардың мемлекеттік сектордағы табысы басқа мемлекеттік қызметкерлерге қарағанда біршама жоғары. 2022-2023 жылдарға мемлекеттік сектор мен жеке сектордағы хирургтардың орташа жалақысы 200 мыңнан 446 мың теңгеге дейін өседі.
Отандық дәрі өндірушілерге көмек
Бүгінде елімізде дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдардың 89 өндірушісі жұмыс істейді. Фармацевтикалық өндірісті дамыту бойынша қарқынды жұмыстар жүргізілуде. 2022 жылы өңірлер бойынша жалпы сомасы 20 млрд теңгеден астам 177 бірлік медициналық жабдық сатып алынды және бөлінді.
Отандық өндірушілерді қолдаудың негізгі тетігі 10 жылға дейінгі мерзімге дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдарды жеткізуге ұзақ мерзімді келісімшарттар жасасу болып табылады. Бір дистрибьютор 92 ұзақ мерзімді келісімшарт жасады. 2025 жылға қарай big Rhagma-мен фармацевтикалық нарықтағы отандық өндірістің үлесін 50% - ға дейін ұлғайту бойынша жұмыс жалғастырылатын болады.
Қолданыстағы ұзақ мерзімді жағдайларда дәрілік заттардың 316 түрін және медициналық бұйымдардың 428 түрін өндіру жолға қойылған.
«Салауатты ұлт ұлттық жобасын Министрлік әкімдіктермен бірлесіп жобалық тәсілді пайдалана отырып іске асырады. Ұлттық жобаны іске асыру халық денсаулығының көрсеткіштерін жақсартуға бағытталған. Біз жобаның ел азаматтарының өмір сүру ұзақтығын арттыру жөніндегі басты мақсатына жету үшін бар күшімізді саламыз - бұл біздің стратегиялық мақсатымыз және біз оған міндетті түрде қол жеткіземіз», - деді Денсаулық сақтау министрлігінің баспасөз хатшысы.
Сақтандыру жүйесі
Медициналық көмек алу үшін азаматтар әлеуметтік медициналық сақтандыру қорына (FSMS) үлес қосуы керек. Қазір Қазақстанда ресми деректер бойынша 3,4 миллионға жуық сақтандырылмаған азаматтар бар. Бұл негізінен бірде-бір әлеуметтік жәрдемақы төлемейтін өзін-өзі жұмыспен қамтыған адамдар.
Сақтандырылған азаматтарға ОМС пакетіне қолжетімділік беріледі, оның шеңберінде олар учаскелік дәрігер мен бейінді мамандардан кеңес ала алады, талдаулар тапсырады, түрлі Жалпы клиникалық зерттеулерден өтіп, операция жасай алады.