Заманауи цифрлық дәуірде балалар интернетке және медиаға қол жеткізудің мол мүмкіндіктеріне ие болды. Бұл олардың дамуы мен білім алуына жаңа мүмкіндіктер ашса да, интернет кеңістігінде қауіпті ақпараттың көп болуы ата-аналар мен тәрбиешілер үшін үлкен алаңдаушылық тудырады. Балалар үшін зиянды ақпаратқа зорлық-зомбылық, агрессия, экстремизм, кибербуллинг және психикалық денсаулыққа теріс әсер ететін мәліметте жатады, ал мұндай ақапарат желіде толып жүр. Осы қауіптерді ескере отырып, балаларды зиянды ақпараттан қорғау маңызды және өзекті мәселе болып табылады. Бұл материалда балаларды қауіпті ақпараттан қорғаудың негізгі әдістері мен стратегияларына тоқталуды жөн көрдік, деп хабарлайды El.kz ақпарат агенттігі.
Ата-аналар мен балалардың білім деңгейін арттыру
Біріншіден, балаларға саналы түрде интернет пайдалануды үйрету керек.
Балаларға интернетті қалай қауіпсіз пайдалану керектігі туралы білім беру маңызды. Бұл оларға ақпаратты талдау, күдікті сайттардан аулақ болу және жеке ақпаратты қорғау дағдыларын дамытуға көмектеседі. Білім беру бағдарламалары мен тренингтер балаларға:
- Қауіпті және сенімсіз ақпаратты қалай тануға болатынын;
- Жеке деректерін (аты-жөні, мекенжайы, телефон нөмірі және т.б.) бөтен адамдармен бөліспеудің маңыздылығын;
- Әлеуметтік желілерде және ойын платформаларында қауіпсіздік ережелерін сақтау қажеттігін үйретуі тиіс.
Екіншіден, ата-аналарға арналған тренингтер мен семинарлар қажет.
Көптеген ата-аналар интернеттегі қауіптер мен балаларды қорғау жолдары туралы жеткілікті ақпаратқа ие болмауы мүмкін. Сондықтан ата-аналар үшін арнайы семинарлар, тренингтер және ақпараттық сессиялар өткізу қажет. Ата-аналарға балалардың интернеттегі белсенділігін қадағалаудың жолдары, олармен ашық диалог орнатудың маңыздылығы және интернетті бірге пайдалану тәжірибесі туралы ақпарат беру керек.
Бұл жерде техникалық құралдар мен қауіпсіздік шараларын да ұмытпаған жөн.
Сонымен қатар интернет фильтрациясы мен бақылау құралдарын пайдаланыңыз.
Ата-аналар мен мектептер қауіпті ақпаратқа қолжетімділікті шектеу үшін түрлі фильтрация және бақылау құралдарын қолдануы тиіс. Бұл құралдар мыналарды қамтуы мүмкін:
- Фильтрация бағдарламалары мен қосымшалары: балаларға арналған арнайы браузерлер немесе интернетті фильтрациялайтын қосымшалар зиянды сайттарды, мазмұндарды және жарнамаларды бұғаттай алады.
- Ата-ана бақылауының функциялары: көптеген смартфондар мен компьютерлерде ата-ана бақылауының функциялары бар, олар балалардың қолданатын қосымшаларын, олардың интернеттегі әрекеттерін және экран уақытына бақылау орнатуға мүмкіндік береді.
- Қауіпсіз іздеу жүйелері: балаларға арналған арнайы іздеу жүйелерін пайдалану оларды қауіпті ақпараттан қорғауға көмектеседі.
Сондай-ақ контент сүзгілерін пайдалануды да естен шығармаңыз.
Мектептерде және үйде арнайы бағдарламалық қамтамасыз етуді пайдалану арқылы контент сүзгілерін орнату маңызды. Бұл сүзгілер әртүрлі кілт сөздерге, мазмұн түрлеріне және веб-сайттарға шектеу қоя алады. Сонымен қатар, ата-аналар мен мұғалімдер қандай сайттарға рұқсат берілгенін және қандай сайттарға тыйым салынғанын бақылауға мүмкіндік алады.
Үшіншіден, баламен ашық қарым-қатынас орнатудың маңыздылығы жадыңызда болсын.
Оның алғашқы тармағы – сенім мен ашықтықты қалыптастыру.
Балаларға интернетте қандай қауіптер бар екенін түсіндіру үшін ашық және сенімді қарым-қатынас орнату қажет. Балалар күмәнді мазмұнды көргенде немесе қауіпті жағдайға тап болғанда бірден ата-аналарына немесе мұғалімдеріне хабарласуы керектігін білуі керек. Мұндай ашықтық балаларды қорқыныш пен стресстен сақтайды, сондай-ақ оларға қорғаныс тетіктерін ұсынады.
Екінші тармақ – балалардың қызығушылықтары мен хоббилерін қолдау.
Балаларды қауіпсіз ортада ақпарат алуға және уақыт өткізуге ынталандыру маңызды. Бұл үшін ата-аналар балаларының қызығушылықтарын түсініп, оларды қолдап, олардың хоббилеріне сәйкес келетін пайдалы контентті ұсынып, бағыттай алады. Сонымен қатар балаларының уақытын тиімді әрі қызықты өткізу үшін спорттық, шығармашылық және білім беру секцияларына қатысуын қамтамасыз ету керек.
Төртіншіден, құқықтық және заңнамалық шаралар
4.1 Заңнамалық негіздерді жетілдіру
Мемлекет қауіпті ақпараттың таралуына қарсы күресті заңнамалық деңгейде реттеуі керек. Бұл үшін:
- Интернеттегі балаға қауіпті ақпаратты таратқаны үшін қатаң жазалар енгізу;
- Провайдерлерге және әлеуметтік желі әкімшіліктеріне бақылауды күшейту;
- Балалардың құқықтарын қорғау туралы заңдардың орындалуын қадағалау қажет.
4.2 Мемлекеттік бағдарламаларды іске асыру
Мемлекеттік деңгейде балаларды қауіпті ақпараттан қорғау үшін арнайы бағдарламалар мен бастамаларды іске асыру қажет. Бұл бағдарламалар балалардың интернетті қауіпсіз пайдалануына бағытталған оқыту курстарын, ақпараттық науқандарды және сандық сауаттылықты арттыру шараларын қамтуы мүмкін.
Бесіншіден, қауіпсіздік мәдениетін қалыптастыру
5.1 Сандық сауаттылық мәдениетін тәрбиелеу
Балалар мен ата-аналардың сандық сауаттылығын дамыту — интернеттегі қауіпті ақпараттан қорғаудың маңызды элементі. Сандық сауаттылық тек ақпаратты қалай іздеу мен бағалауды ғана емес, сонымен бірге желідегі этиканы, құпиялылықты сақтауды, жеке деректерді қорғауды және жауапты пайдалануды қамтиды.
5.2 Қауіпсіздік бойынша әлеуметтік науқандар
Қоғамдық деңгейде балаларды қауіпті ақпараттан қорғау мәселесіне назар аудару үшін әлеуметтік науқандарды өткізу керек. Бұл науқандарда балалардың интернеттегі қауіпсіздік ережелері туралы білімдерін арттыруға бағытталған бейнероликтер, плакаттар, семинарлар мен конференциялар қолданылуы мүмкін.
Алтыншы, балалар мен жасөспірімдер үшін қолайлы платформалар құру
6.1 Қауіпсіз интернет алаңдарын құру
Балалар мен жасөспірімдерге арналған қауіпсіз интернет алаңдарын құру және олардың танымалдығын арттыру керек. Бұл платформаларда тек сенімді және пайдалы ақпарат ұсынылуы қажет, ал модераторлар мазмұнды қадағалап, зиянды контентті жоюы керек.
6.2 Балаларға арналған ойындар мен қосымшаларды әзірлеу
Балаларға арналған пайдалы ойындар мен қосымшаларды әзірлеу және тарату маңызды. Бұл ойындар мен қосымшалар балаларды тәрбиелеуге, дамытуға және білімін арттыруға бағытталуы тиіс.
Балаларды қауіпті ақпараттан қорғау кешенді тәсілді талап етеді. Бұл ата-аналардың, мұғалімдердің, мемлекет пен қоғамның бірлесе отырып жұмыс істеуін, білім беру, құқықтық реттеу, техникалық құралдар мен қауіпсіздік шараларын қолдануды қажет етеді. Қауіпсіздік мәдениетін қалыптастыру, балалардың сандық сауаттылығын арттыру және олардың интернетті саналы әрі қауіпсіз пайдалануына бағытталған іс-шараларды іске асыру – балалардың ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз етудің маңызды қадамдары болып табылады.
Балаларды қорғау тек алдын алу шараларымен шектелмейді; бұл – ұзақ мерзімді және үздіксіз процесс. Әрбір бала интернетті қауіпсіз, пайдалы және білім алуға бағытталған құрал ретінде пайдалана алуы тиіс.