Қазір өмірімізді гаджетсіз, интернетсіз елестету мүмкін емес. Балалар ғана емес, ересек адамдар да қоғамдық көлікте, демалыс орындарында қолынан телефонын тастамайды. Ал интернетте пайдалы ақпараттан бөлек арзан күлкі, адам шошырлық дүние де көп. Ересек адамдар ақпараттың ақ-қарасын ажыратуға қауқарлы, ал балалар мұндай қабілетке ие емес. Сондықтан да баланың қолына телефонды ұстатқан соң оның не көріп жатқанын ата-анасы бақылап отырғаны жөн. Әйтпесе балалар арасындағы агрессияның артуы, қоғамнан оқшауланып қалуынан туындайтын түрлі келеңсіз жайттар, тіпті өз-өзіне қол жұмсау фактілері де көбейіп бара жатқаны алаңдатады. Осы орайда El.kz ақпарат агенттігі бүгін балаларды қауіпті ойындардан қорғаудың маңыздылығына тағы бір тоқталып өтуді жөн көрді. Сондықтан қауіпті ойындардан қорғау үшін бірқатар мәселені ескеру керек секілді. Сол үшін мақаламызға назар аударуға кеңес береміз.
Қазіргі заманда интернет – балалар мен жасөспірімдер үшін білім мен ойын-сауықтың негізгі көзі. Дегенмен интернетте ұсынылған ойындардың арасында қауіпті ойындар да бар. Балалар мұндай ойындарға қызығушылық танытып, олардың әсеріне түсуі мүмкін. Сондықтан ата-аналар мен мұғалімдер балаларды интернеттегі қауіпті ойындардан қорғау үшін не істеуі керек?
Интернеттің әсері
Интернет – әлемнің барлық бұрыштарында орналасқан ақпараттың, ойындардың, және әлеуметтік байланыстардың кеңістігі. Балалардың интернетті пайдалану жиілігі артып, олар үшін қауіпсіздік мәселелері де өзекті болып отыр. Зерттеулер көрсеткендей, балалардың интернетте өткізетін уақыты өсіп, оларға түрлі контенттерді, соның ішінде қауіпті ойындарды кездестіруге мүмкіндік береді.
Қауіпті ойындардың белгілері
Балаларға қауіпті ойындардың белгілерін түсіндіру маңызды. Олардың қатарына:
Агрессиялық мазмұн: кісі өлтіру, зорлық-зомбылық, қару қолдану немесе басқа да агрессивті әрекеттерді сипаттайтын ойындар.
Сексуалдық мазмұн: жыныстық әрекеттер мен порнографиялық элементтерді қамтитын ойындар.
Кибербуллинг: ойын барысында немесе ойын ішіндегі чаттарда балалардың бір-біріне жасаған психологиялық қысымы.
Жеке мәліметтерді жинау: ойын барысында балалардан жеке ақпаратты сұрайтын ойындар, бұл олардың қауіпсіздігіне қауіп төндіреді.
Тәуелділік: ойынның балалардың психологиялық және физикалық денсаулығына теріс әсер етуі, мысалы, көп уақыт жұмсау, басқа маңызды нәрселерді елемеу.
Ата-аналардың рөлі
Ата-аналар балаларды интернеттегі қауіпті ойындардан қорғауда маңызды рөл атқарады. Оларға мынадай шараларды қабылдау ұсынылады:
Білім беру: балаларға интернеттегі қауіпті мазмұнның қандай болуы мүмкін екенін, сондай-ақ оларды қалай тану керектігін түсіндіру. Оларға қауіпсіздік ережелерін үйрету.
Бақылау: балалардың интернетте не істеп жатқанын бақылау. Ойындар мен сайттарды тексеру, қандай контентпен айналысып жатқанын қадағалау.
Технологиялық құралдар: фильтрлер мен ата-аналық бақылау бағдарламаларын қолдану. Бұл балалардың тек қауіпсіз сайттар мен ойындарға қол жеткізуіне мүмкіндік береді.
Ашық сөйлесу: баламен интернетте не істеп жатқанын, қандай ойындар ойнайтынын талқылау. Олардың сезімдері мен ойларына назар аудару.
Мысал көрсету: өздерінің интернеттегі әрекеттері мен таңдау үлгілері арқылы балаларға дұрыс бағыт көрсету.
Мұғалімдердің рөлі
Мұғалімдер де балаларды интернетте қорғауда маңызды рөл атқарады. Оларға:
Оқу бағдарламасына енгізу: қауіпсіз интернет қолдану туралы пәндерді оқу бағдарламасына қосу.
Семинарлар ұйымдастыру: ата-аналар мен оқушыларға арналған семинарлар мен тренингтер өткізу.
Жеке тәрбие: оқушылардың жеке тұлғалық дамуында интернет қауіпсіздігіне назар аудару.
Клубтар мен үйірмелер: оқушылардың қызығушылығына сәйкес интернет қауіпсіздігі туралы клубтар мен үйірмелер ұйымдастыру.
Балалардың өз жауапкершілігі
Балалар да өздерін қорғауды үйренуі керек. Оларға:
Сенімді болу: интернетте кездескен қауіпті жағдайлар туралы ата-аналарына немесе мұғалімдеріне айту керектігін түсіндіру.
Жеке ақпаратты қорғау: өздерінің жеке мәліметтерін ешкімге жарияламау, бейтаныс адамдармен байланыс жасамау.
Ойлану дағдысы: Ойындардың мазмұны мен әсері туралы ойланып, кез келген күдікті әрекеттерге назар аудару.
Сөйлесу
Иә, балаңызбен сөйлесу де өте маңызды екенін ұмытпаңыз. Себебі жұмыс, күйбең тірлік деп жүріп кейбір ата-аналар балаларының жан дүниесінен, күйзелісінен немесе өзге де проблемаларынан бейхабар болуы мүмкін. Мұндай күйді бастан кешіріп жүрген бала жұбанышты телефоннан, ойыннан, әсіресе қауіпті ойындардан іздеуі неғайбыл. Оның үстіне ондай кезде балалар өзін алдап-арбаған кез келген ақпараттың шырмауына, қауіпті тапсырмаларды орындауға бейім болады. Сондықтан балаңызбен әңгімелесіп, оның жай-күйінен хабардар болып отыруға тырысыңыз.
Мамандар күмәнді бағдарламаларға мән беруге де шақырды. Мұндайда назар аударатын бірнеше фактор бар. Біріншіден, бұл белгісіз құрастырушылардың өнімдері, себебі танымал құрастырушылар мұндай жобалар үшін өз мәртебесін құрбандыққа шалмайтыны анық.
Құрастырушылардың осыған ұқсас тақырыптарда бірнеше ойыны болуы мүмкін немесе, керісінше, олардың бұған дейінгі парақшаларын бұғаттап тастағандықтан, аккаунты бос тұруы әбден мүмкін. Одан қалды ойынның сапасы төмен көрінеді екен, себебі құрастырушылар мұндай жобаларға аса бас қатырып жатпайды.
Қорытынды
Балаларды интернеттегі қауіпті ойындардан қорғау – бұл ата-аналардың, мұғалімдердің және балалардың өздерінің бірлескен жауапкершілігі. Балаларға қауіпсіздік ережелерін түсіндіру, олардың интернетте кездесетін қауіпті контентті тануына көмектесу және ашық сөйлесу – осының бәрі маңызды. Технологиялар дамып жатқан сайын, балаларымызды қорғау үшін жаңа тәсілдер мен әдістерді әзірлеуіміз қажет. Тек осылай ғана біз балаларымыздың интернеттегі қауіпсіздігін қамтамасыз ете аламыз.