23 қаңтарға қараған түні алматылықтар сезген жер сілкінісінен кейін қаладағы ғимараттардың беріктігі қоғамда шу туғызды. Біз осы салада 50 жылға жуық жұмыс істеген тәжірибелі инженер-конструктор Евгений Курасовтан, сондай-ақ белгілі сәулетші Нұрлан Камитовтан аталған мәселе бойынша пікірін сұрап білдік.
Нұрлан Камитов қазіргі уақытта Қазақстанда ғимараттар мен конструкцияларды жобалау мен құрылысын салуға қойылатын талаптар өте қатал екенін, оларды жобалаушылар мен құрылыс компаниялары мүлтіксіз сақтаған кезде құрылыстардың тұтастығы мен беріктігін сақтауға негіз бар екенін атап өтті. Алматыда нормативтік талаптар жер сілкінісінің 9 балына есептелген.
Дәл осындай пікірді Ink Architects компаниясының тәжірибелі бас инженері және конструкторы Евгений Курасов ұстанады.
"Үйлерді жобалау мен салуға қойылатын нормалар мен талаптар соңғы онжылдықтарда өзгерді. Ескі үйлер бір норма бойынша жобаланған, жаңалары, шамамен 2000 жылдардың басынан бастап, қатаң стандарттар бойынша салынған. Жаңа үйлер негізінен монолитті темірбетоннан салынған және менің ойымша, барлық нормалар сақталған жағдайда сейсмикалық төзімді. Бірақ үлкен жер сілкінісі кезінде ескі жеке құрылыстың көп бөлігі қирауға бейім болуы мүмкін, өйткені мұндай жеке үйлердің құрылысы әдетте өз күштерімен және білімдерімен, жобалар мен сараптамаларсыз жүргізілді".
- Евгений Иванович, сейсмикалық аймақта жобалаудың негізгі талаптары қандай?
- Құрылыстар мен ғимараттар жобаларына қойылатын барлық негізгі талаптар тиісті нормативтерде көрсетілген. Барлығы туралы айтып тауыса алмаймыз. Мысалы, ғимараттардың симметриялы, шығыңқы жерлері жоқ, биіктіктің қатты өзгермеуі, қабаттар бойынша салмақтың біркелкі бөлінуі маңызды.
Сондай-ақ, ғимараттың беріктігін біркелкі бөлу қажет, бұл тірек құрылымдарының деформациясын азайтады.
Жер сілкінісіне төзімді құрылыста материалдар, жобалар мен құрылысқа білікті көзқарасқа көп көңіл бөлінеді, өйткені адам факторы барлық жерде бар. Жобаның нормалар талаптарына сәйкестігін мемлекеттік және жеке сараптама тексереді. Бюджеттік жобаларда негізінен мемлекеттік сараптама жүргізіледі, инвестордың қаражатына құрылыс кезінде жеке сараптама жүргізуге болады. Мұнда көп нәрсе сарапшының біліктілігіне байланысты.
- Қандай іргетас жер сілкінісіне төзімді болып саналады?
- Бұл дұрыс сұрақ емес, өйткені іргетастар әртүрлі және олар қандай ғимарат салатындығына, қандай топырақта тұратынына байланысты. Топырақ әр түрлі болады: саз, саздақ, құм, тас-малтатас және т. б. Топырақтың әр түрі үшін іргетасты таңдап, есептеу керек. Егер олар нормалар бойынша есептелген болса, олардың барлығы тұрақты болады. Ең бастысы-жобаны дұрыс шешу және талаптарды, нормаларды сақтау.
- Сейсмикалық аймақтарда қандай үйлер салынуда?
- Қайталап айтамын, жер сілкінісіне төзімді құрылыстың барлық ережелері мен нормалары сақталған, сараптамадан өткен барлық үйлер жер сілкінісіне төзімді. Егер назар аударатын болсақ, барлық заманауи үйлер темірбетон монолиттен салынған, олар қатты, тіпті кейбір деформациялармен де беріктігін жоғалтпайды. Бірақ құрылыста адам факторы үлкен рөл атқарады, бұл үйлердің қаншалықты дұрыс салынғанына әсер етеді.
Жалпы, жобалау кезінде бақылауды сараптама жүзеге асырады, ал құрылыс кезінде жобаға сәйкестігін бақылауды жүргізетін жоба авторларының қадағалауы және құрылыстың технологиялық нормаларының сақталуын бақылауды жүзеге асыратын техникалық қадағалау, яғни құрылыс жұмыстарын жүргізу, материалдарды іріктеу сапасы тексеріледі. Құрылыстың сапасы жалпы авторлық және техникалық қадағалаудың біліктілігіне байланысты.
- Қай үйлер ең төзімді?
- Алматыда дәстүр бойынша қабырға жүйесі деп аталатын, тірек қабырға конструкцияларының жүйесі бар үйлер. Барлық қабырға құрылымдары тірек болып табылады, ғимаратқа жақсы қаттылық береді, деформацияға төзімді. Мысал ретінде, бұл қазір көп жағдайда құйылатын монолитті темірбетон. Зауытта дайындалған құрама бетонға келетін болсақ, одан панельдік үйлер салынады. Бұл да қабырға жүйесі және барлық панельдер тіректер.
- Ғимараттың тұрақтылығын, оның ішінде қандай құрылымдар төмендетеді?
- Тек дұрыс таңдалмаған, есептелмеген немесе бұзушылықтармен салынған құрылымдар.
- Ғимаратты жер сілкінісіне төзімділігін қалай тексереді?
- Қазақстанда бұл тиісті жабдықтары бар Қазақ жер сілкінісіне төзімді құрылыс институты. Ол сондай-ақ үйді жер сілкінісіне төзімді құрылыс талаптарына сәйкестігін тексере алады және қажет болған жағдайда ғимараттың жеке немесе барлық құрылымдарын нығайту бойынша ұсыныстар бере алады.
- Тектоникалық жарықтарда құрылыс туралы талқылауға қалай түсініктеме бере аласыз?
- Мұндай жарықтар аймағындағы жобалар мен құрылыстарға бізде өте қатаң талаптар қолданылады. Біз қазір еуропалық стандарттар бойынша жобалап жатырмыз, олар қазақстандықтармен салыстырғанда анағұрлым қатаң.
- Жер сілкінісі кезінде ең қауіпті қабаттар бар ма?
- Егер жалпы ғимарат тұрақты болса, онда ешқандай қабатта қауіп жоқ. Егер ғимарат сілкініс кезінде құлап кетеді деп есептесек, онда барлық қабаттар қауіпті. Алматыда жер сілкінісінің кемінде 9 баллына қойылатын талаптарға сүйене отырып ғимараттар салынуда. Бұл біздің қала үшін әдеттегі норма.
Сондай-ақ, қала үшін, жер сілкінісі кезінде адамдар келе алатын ашық жерлерді қамтамасыз ету маңызды екенін атап өткім келеді. Сондай-ақ, сейсмикалық соққылар кезінде ғимараттардан алыстау керек, өйткені олардың қаптаулары, кейбір бөлшектері, сымдары жоғарыдан түсуі мүмкін, сондықтан мұндай жағдайларда іс-әрекет ережелерін сақтау маңызды. Өкінішке орай, Алматыдағы соңғы жер сілкінісі кезінде көптеген адамдар көшеге шығып, ғимараттардың жанында тұрып өздеріне қауіп төндірді.