Әлеуметтік желілердің қоғамдық пікірді қалыптастырудағы рөлі қандай?

Соңғы онжылдықта әлеуметтік желілер өміріміздің ажырамас бөлігіне айналды. Facebook, Instagram, Twitter, TikTok және басқа да әлеуметтік медиа платформалары күнделікті ақпарат алмасудың негізгі құралдарына айналды. Әлеуметтік желілердің әсері жеке адамдарға ғана емес, сондай-ақ қоғамдық пікірді, саясатты, маркетингті, мәдениетті, білім беру жүйесін, тіпті психикалық денсаулықты да айтарлықтай өзгертуге қауқары жетеді. Осыған орай El.kz ақпараттық агенттігінің тілшісі әлеуметтік желілердің қоғамдық пікір қалыптастырудағы рөлін зерттеп, саясатқа, маркетингке және қолданушылардың психикалық денсаулығына әсерін саралап көрді.

Бүгінде әлеуметтік желілер ақпарат таратуда ең жылдам және кең таралған құралға айналып отыр. Әлеуметтік желілердегі жаңалықтар мен пікірлер бір-ақ сәтте күллі әлемге таралып кетеді. Ал адамдар бұл ақпаратты жылдам қабылдап, пікір білдіруге асығады. Осылайша, әлеуметтік желілердің қоғамдық пікірді қалыптастыруда маңызды рөл атқаратынын аңғаруға болады.

Саясаттағы орны

Саясатта да әлеуметтік желілердің ықпалы зор. 2016 жылы АҚШ-та өткен президенттік сайлау кезінде әлеуметтік желілердің рөлі ерекше болды. Осының арқасында кандидаттар өз бағдарламаларын, пікірлерін және саяси көзқарастарын тікелей халыққа жеткізе алды. Бірақ әлеуметтік желілер ықпалы – екіұшты. Мысалы, жалған ақпараттар (фейк-ньюс) мен манипуляция жасау арқылы кейбір саяси күштер қоғамдық пікірді бұрмалауға тырысады.

Әлеуметтік желілерді саяси науқандарда қолдану, әсіресе мақсатты жарнама мен мәліметтер жинау арқылы белгілі бір топтарды немесе электоратты өз пайдасына пайдалануға мүмкіндік береді. Сол себепті әлеуметтік желілер ақпараттық манипуляцияның құралына айналуда. Әлеуметтік желілердің саяси процестерге ықпалының теріс әсерін болдырмау үшін арнайы заңдар мен ережелер қажет.

Маркетингке әсері

Әлеуметтік желілердің маркетингке әсері де айдан анық. Брендтер мен компаниялар өз өнімдерін немесе қызметтерін жарнамалау үшін әлеуметтік желілерді кеңінен пайдаланады. Әлеуметтік медиа платформалары арқылы тұтынушылардың көңіл-күйі мен қызығушылықтары туралы деректер жиналып, өнімдер мен қызметтердің тиімділігі жоғарырақ болады. Бұл қазіргі заманғы маркетингтің тиімді тәсіліне айналып отыр.

Сондай-ақ, әлеуметтік желілер инфлюенсерлерді қолданысқа енгізу арқылы өнімдер мен қызметтерді насихаттау әдісін жасауда. Инфлюенсерлердің өз аудиториясына әсері күшті болғандықтан, олар компаниялар үшін маңызды маркетингтік құралға айналды. Бүгінде әлеуметтік желілер маркетологтарға жарнама жүргізудің жаңа тәсілдерін ұсынады.

Қоғамдық пікірді қалыптастырудағы рөлі

Әлеуметтік желілер қоғамдық пікірді қалыптастыруда жеке тұлғаларға ғана емес, қоғамның барлық құрылымдарына әсер етеді. Адамдар осы платформаларда өз пікірлерін білдіріп, қоғамдық мәселелер туралы пікірталас жүргізеді, саяси тақырыптарға қатысады. Бұл процесте әлеуметтік желілер топтық пікірлер мен жеке ойларды біріктіру үшін маңызды рөл атқарады.

Сондай-ақ, әлеуметтік желілер мәдениет пен құндылықтарды қалыптастыруға да белсене атсалысады. Мәселен, түрлі әлеуметтік тақырыптар бойынша (#MeToo, #BlackLivesMatter, #ClimateChange) қозғалыстардың пайда болуы осы платформалар арқылы кеңінен тарады. Бұл қозғалыстар өз кезегінде әлеуметтік желілердің қоғамдағы өзгерістер мен саяси ықпалды күшейтуге қаншалықты қабілетті екенін көрсетеді.

Психикалық денсаулыққа әсері

Әлеуметтік желілердің психологияға әсері – бүгінгі күннің ең өзекті тақырыбы. Әлеуметтік медиа қолданушылар үшін әртүрлі эмоциялық әсерлер тудырады. Олар кейде жағымды болса, кей сәттерде теріс ықпалын тигізеді. Саралап көрелік.

1. Позитивті әсері

Әлеуметтік желілер кейде адамдарға өздеріне қажет қолдау табуға мүмкіндік береді. Мәселен, түрлі әлеуметтік топтар мен қауымдастықтар бір-біріне көмек көрсетіп, қиындықтарымен бөліседі. Позитивті контент, мотивациялық жазбалар мен видеолар адамдардың көңіл-күйін көтеруге, өздерін жақсы сезінуіне септігін тигізеді. Әлеуметтік желілер арқылы адамдар денсаулық сақтау, білім алу немесе өз-өзіне күтім жасау бойынша пайдалы ақпаратқа қанық болады.

2. Негативті әсері

Десе де әлеуметтік желілердің тигізер теріс әсері де айқын. Адамның өз өмірін басқа адамның өмір салтымен салыстыруы әлеуметтік желілерде жиі кездеседі. Бұл құбылыс адамның көңіл-күйіне тікелей әсер етіп, депрессияға түсуіне, өзін-өзі бағалауды төмендетуіне алып келуі ықтимал.

Сонымен қатар, әлеуметтік желілерді қолдану көп жағдайда тәуелділікке әкеледі. Жаңа ақпаратты үздіксіз алу, жаңалықтарды тексеру және «лайк» жинау қажеттілігі психологиялық тұрғыдан тәуелділік туғызады. Бұл - әсіресе жастар арасында кең тараған мәселе. Нақтырақ тоқталайық.

Әлеуметтік желілер психикалық денсаулыққа әсер етуінің әртүрлі жақтары бар. Бұрында адамдар жақындары немесе қоғамдық орта арқылы әлеуметтік байланысты сезінсе, бүгінде бұл байланыстар виртуалды кеңістікте жүзеге асырылады. Әлеуметтік желілердің психикалық денсаулыққа теріс әсері негізінен келесі аспектілерден көрінеді:

1. Психологиялық стресс және мазасыздық: Әлеуметтік желілерде әрдайым өз өмірін басқалармен салыстыру, сәтсіздіктерді көру, жеке өмірін жариялау қажеттілігі адамдарда стресс пен мазасыздықты тудырады. Өзін көрсетудің қысымы, «мінсіз» өмір сүретін адамдардың суреттерін көру, өз өмірінің кейбір аспектілерін «жеңілдетіп» көрсету қажеттілігі психологиялық мазасыздыққа алып келеді.
2. Әлеуметтік желіге тәуелділік: Әлеуметтік желілер адамдардың назарын үнемі өзіне аудару арқылы оларды өзінің құзыретіне алады. Бұл тәуелділіктің дамуына, адамның шынайы өмірден алыстауына және виртуалды әлемде ғана өмір сүруіне сеп болады. Әлеуметтік желілерде тәуелділік қалыптасқанда, адам шынайы өмірдегі әлеуметтік қарым-қатынастарды жоғалтып, оның психологиялық әл-ауқаты төмендейді.
3. Депрессия мен оқшаулану: Әлеуметтік желілерде «лайк» жинау мен қолдау табу қажеттілігі қолданушыларды депрессияға түсіруі мүмкін. Көптеген адам виртуалды ортада өздерін басқалардан кем сезінеді. Өйткені олар басқалардың «мінсіз» өмірі мен тәжірибелерін көреді. Бұл өз кезегінде оқшаулану мен психикалық бұзылуларға әкелуі ықтимал.
4. Кибербуллинг: Әлеуметтік желілерде кибербуллинг, яғни онлайн қорлау немесе қысым көрсету мәселесі де жиі кездеседі. Бұл көбінесе жасөспірімдер мен балалар арасында болады. Сондай-ақ ересектер де осы жағдайдан зардап шегуі мүмкін. Кибербуллинг адамның өзін-өзі бағалауы мен психикалық денсаулығына теріс әсер етеді.

Әлеуметтік желілердің теріс әсерлерінен бөлек, жағымды тұстары да бар деген едік. Әлеуметтік желілер арқылы адамдар өз тәжірибелерімен бөлісіп, психологиялық қолдау ала алады. Өздерін қоғамның бір бөлігі ретінде сезінеді. Мәселен, әлеуметтік желілерде адамдарға эмоционалдық қолдау көрсететін психологиялық қолдау топтары мен қоғамдастықтар болады.

Интернеттегі психологиялық кеңес беру қызметтері де кең таралуда. Онлайн платформа арқылы психологтар мен психотерапевттер адамдарға көмек көрсетіп, оларды өз өмірлеріндегі қиын жағдайлармен күресуге үйретеді.

Әлеуметтік желілер және қоғамның әлеуметтік құрылымы

Әлеуметтік медиа платформаларда адамдардың бір-бірімен байланыс орнатуы, ақпарат алмасуы және ой-пікірлерін жариялауы қоғамдағы мәдениеттер мен идеологиялардың таралуына септігін тигізеді. Бұл процестің нәтижесінде, әлеуметтік желілер қоғамда жаңа құндылықтар мен ұғымдарды қалыптастырады.

Әлеуметтік желілер арқылы адамдар өздерінің қоғамдық немесе саяси көзқарастарын жариялауы, бірлесіп қозғалыстар мен митингілер ұйымдастыруы мүмкін. Бұл тұрғыда әлеуметтік желілердің қоғамдағы демократиялық процестер мен еркін ойлау тұрғысынан маңызы зор. Бірақ, екінші жағынан, әлеуметтік желілерде көбінесе агрессияның таралуы да орын алады. Бұл адамдар арасында өзара түсініспеушілік пен қақтығыстарға әкеліп, әлеуметтік желілер қоғамдағы толеранттылықты арттыруға немесе керісінше, алауыздықты тудыруға себеп болуы мүмкін.

Әлеуметтік желілердің манипуляция мен пропаганда құралы ретіндегі рөлі

Бүгінде  «боттар» мен «фейк аккаунттар» арқылы түрлі саяси кампаниялар жүргізіліп, қоғамдық пікірдің бағытын өзгертуге тырысады. Жалған жаңалықтар мен манипуляцияның таралуы адамдардың ақпаратты дұрыс қабылдауына, әрі олардың шешім қабылдау қабілетіне теріс әсер етеді. Мұндай манипуляциядан сақтау үшін тек арнайы зерттеу мен тексеру механизмдерін енгізу жеткіліксіз. Сонымен қатар әлеуметтік желілерді дұрыс қолдану да қажет.

Әлеуметтік желілердің қоғамдық пікірді манипуляциялау құралы ретінде қолданылуының тағы бір мысалы – мақсатты жарнама. Компаниялар мен саяси күштер әлеуметтік желілер арқылы тұтынушылардың психологиялық мінез-құлқын зерттеп, нақты топтарға бағытталған жарнамалық материалдар таратуда. Бұл ақпараттық манипуляцияның бір түрі болып табылады. Себебі ол жеке тұлғалардың ойларын, қалауларын және іс-әрекеттерін алдын ала болжап, өзгертуге тырысады.

Әлеуметтік желілер - қазіргі қоғамның маңызды бөлігі. Олардың қоғамдық пікірге, саясатқа, маркетингке, сондай-ақ психикалық денсаулыққа әсері айтарлықтай орасан зор. Әлеуметтік желілердің оң және теріс әсерлері арасында теңгерімді сақтап, олардың пайдалы жақтарын тиімді пайдалану маңызды. Әлеуметтік желілердің ақпараттық манипуляция мен психологиялық әсерлеріне қарсы күрес жүргізуі үшін қоғамдық білім мен цифрлық сауаттылықты арттыру қажет. Сондай-ақ, адамдардың психикалық денсаулығын сақтау мақсатында әлеуметтік желілердің теріс ықпалын азайту үшін мемлекет тарапынан бақылау мен реттеу шаралары да қолға алынуы тиіс.

Қазақстандағы әлеуметтік желілердің мән-маңызы

Әлеуметтік желілер еліміздегі қоғамның ақпараттық кеңістігін қалыптастыруда, саяси процесстерде, мәдениет пен бизнес саласында шешуші рөл атқарады. Бүгінде әлеуметтік желілер Қазақстандағы адамдардың күнделікті өміріне тереңінен еніп, жаңа мүмкіндіктер мен өзгерістерді алып келді. Мәселен, әлеуметтік желілер Қазақстанда ақпарат таратудың басты құралдарының біріне айналды. Бүгінде жаңалықтар мен оқиғалар туралы ақпаратты дәстүрлі БАҚ арқылы ғана емес, әлеуметтік желілер арқылы да жылдам әрі кең таратуға болады. Әлеуметтік желілер қолданушыларға өз пікірін білдіруге, ақпаратты бөлісуге және түрлі әлеуметтік және саяси мәселелер бойынша пікірталастар жүргізуге мүмкіндік береді.

Қазақстан жастары мен орта жастағы адамдар көптеп әлеуметтік желілерді пайдаланады. Әлеуметтік медиа платформалары - ақпарат алу мен тарату үшін қолайлы алаң. Әлеуметтік желілер арқылы қоғамның түрлі мәселелері, әлеуметтік жобалар мен мәдени шаралар кеңінен насихатталады.

Әлеуметтік желілер Қазақстандағы саяси процестерге де елеулі ықпал етеді. Әсіресе соңғы жылдары әлеуметтік желілер арқылы қоғамның саяси белсенділігі артты. 2019 жылғы президенттік сайлау кезінде әлеуметтік желілерді пайдалану қоғамдағы саяси пікірталасқа, кандидаттардың бағдарламаларын таратуға және сайлау науқандарының нәтижелеріне әсер етті.

Еліміздегі мәдениет пен білім беру жүйесіне де бұл желілердің әсері зор. Олар жастар арасында мәдени диалог пен білім алмасуды ынталандырады. Мәселен, танымал қазақстандық блогерлер мен инфлюенсерлер мәдениет, өнер, әдебиет, тарих және т.б. тақырыптарда түрлі контент жасап, қоғамға білім беру мүмкіндіктерін ұсынады.

Әлеуметтік желілерде көптеген тегін білім беру ресурстары мен онлайн курстар ұсынылады. Бұл әсіресе жастардың білімін жетілдіріп, жаңа дағдыларды үйренуіне және кәсіби дамуына ықпал етеді. Сондай-ақ, әлеуметтік желілер түрлі онлайн-конференциялар мен вебинарлар ұйымдастыру үшін қолданылып келеді.

Қазақстандағы кәсіпкерлер мен шағын және орта бизнес өкілдері үшін әлеуметтік желілер – приоритетте. Әлеуметтік медиа платформалары маркетингтік құрал ретінде кеңінен қолданылады. Бизнестің өнімдері мен қызметтерін жарнамалау, тұтынушылармен кері байланыс орнату, сондай-ақ интернет-дүкендер мен стартаптарды дамыту үшін әлеуметтік желілерді пайдалану өте тиімді. Instagram, Facebook, TikTok сияқты платформалар өнімдерді көрсетудің, жарнаманың және маркетингтің жаңа тәсілдерін ұсынуда.

Әлеуметтік желілер кәсіпкерлерге брендтерін қалыптастыруға, аудиториясын кеңейтуге және клиенттермен байланыс орнатуға мүмкіндік береді. Қазіргі уақытта қазақстандық кәсіпкерлердің көпшілігі әлеуметтік желілерді өз бизнесін дамыту үшін қажетті құрал ретінде пайдалануда.

Сондай-ақ,әлеуметтік желілер адамдарды қоршаған ортадағы өзгерістерге бейімдеп, әлеуметтік мәселелерді шешу жолында біріктіруге көмектеседі.

Қазақстандағы әлеуметтік желілердің маңызы жылдан жылға артып келеді. Олар қоғамның ақпараттық құрылымын, саяси және мәдени процестерді жаңаша бағытта дамыта отырып, адамдар арасындағы өзара байланыс пен қатынасты нығайтады.

Қысқа да нұсқа. Жазылыңыз telegram - ға