«Егемен Қазақстан» газетінде салауаттың насихатталуы

«Саламатты Қазақстан 2011-2015» атты мем­лекеттік бағдарлама аясында жүзеге асырылып жатқан шаралардың бірі – скринингтік тексерілу. «Егемен Қазақстанның» бетінде Сатыбалды Сәуірбайдың «Скринингтік тексеру – тиімді тәсіл» атты Ақтөбе облыстық орталығының директоры Дәмеш Қайдаровамен сұхбаты жарық көрді. 

         Елімізде денсаулық сақтау саласын дамытуға, адамдардың өмір жасын ұзартуға баса назар аударылуда. Әсіресе, аурудың алдын алуға айрықша маңыз берілуде. Осы бағытта бірқатар бағдарламалар қабылданып, олар жүйелі жүзеге асырылуда. Соның бірі – скринингтік тексеру болып табылады. Скринингтік бағдарламалар – еліміздегі денсаулық сақтаудың немесе белгілі бір аймақтың проблемасы болып табылатын аурудың өлімге шалдықтыратын түрлерін ескере отырып, мақсатты түрде жүзеге асырылуы тиіс. Өңірдегі скринингтік бағдарламаның қалай жүзеге асырылып жатқаны туралы саламатты өмір салтын қалыптастыру проблемалары Ақтөбе облыстық орталығының директоры Дәмеш Қайдарованы сөзге тартқан едік. – деп журналист Сатыбалды Сәуірбай сұхбат берушіге өзінің сауалдарын бағыттайды.

– Дәмеш Қуанышқызы, елімізде Ұлттық скринингтік бағдарлама қашаннан бастап енгізіле бастады? – Ұлттық скринингтік бағ­дарлама балалар және ересектер арасында 2008 жылдан бас­тап жүзеге асырылуда. Соған байланысты қазір «Саламатты Қазақстан 2011-2015» атты мем­лекеттік бағдарлама енгізілді. Аталмыш жоба алдын алу шаралары, скринингтік тексерулер, ауруды анықтаудың әдіс-жолдарын жетілдіру, негізгі әлеуметтік маңызы зор ауруларды емдеу және оңалту мәселелеріне баса назар аударады. Бағдарлама аясында скринингтік тексеруді енгізу және одан әрі дамытуға байланысты қаржы бөлінуде. Біздің облысымызда 2008 жылдан бастап скринингтік бағдарлама аясында артериалды гипертония, жүректің ишемиялық ауруларын, сонымен қатар, қандағы глюкозаны өлшеу және холестерин мөлшерін анықтау арқылы қант диабеті ауруларын ерте сатыда анықтау, жас балалардың туа біткен және тұқым қуалаушы есту патологиясын анықтау, әйелдерге арналған жатыр мойнының обыры мен сүт безі обырын ерте сатыда анықтау (50 жастан жоғары жастағы әйелдер үшін әр 2 жыл сайын), вирусті В және С гепатиттерін анықтауға негізделген скрининг, ерте сатыда глаукоманы анықтау, ерте сатыда қант диабетін анықтау 40 жастан жоғары) қолға алынды. Үстіміздегі жылы колоректальді обыр, қуық асты безінің, бауыр, асқазан, өңештің обырын ерте сатыда анықтауға негізделген скринингтер өз жұмысын бастады. – Аталған скринингтік тексе­рулерді қандай емханаларда өтуге болады? – Қала тұрғындары скринингтен қалалық №1, №2, №3, №4 емханаларында өтулеріне болады. Сонымен бірге, облыстық клиникалық диагностикалық орталық пен тұрғылықты мекен бойынша бекітілген облыстық орталық емханаларында да тексеріле алады. Қала және аудан емханаларында скринингтік тексерулер өткізу үшін алдын алу және психологиялық әлеуметтік көмек көрсету бөлімшелері ашылды. Аталмыш бөлімшелерде дәрігерге дейінгі бөлмеден кезексіз өтуге болады. Онда келушінің артериалды қан қысымы, көз ішіндегі қан қысымы, бойы-салмағы өлшеніп, зиянды әрекеттердің, салмақтың артық мөлшерін, шылым шегудің қаупін анықтап бере алады. – Тексерулер ақылы ма? – Қазақстандықтардың тексе­рілулері үшін ақысын мемлекет төлейді. Қазақстанда скрининг ақысыз, кепілді медициналық көмек тізбесіне кіреді. Скрининг – сіз тіркелген медициналық мекемеде өткізіледі. Скрининг жүргізу кезінде антропометриялық өлшемдер (бойы, дене салмағы, бел ауқымы), артериалдық қысымды өлшеу, 40-70 жас аралығындағы адамдар үшін көз ішіндегі қан қысымын өлшеу секілді жұмыстар жүргізіледі. Ал 25-64 жас аралығындағылар үшін қандағы глюкозаны өлшеу және холестерин мөлшерін анықтау жүргізіледі. Олар көрсеткіштері бойынша кардиолог, эндокринолог, офтальмолог дәрігерлердің тексерулерінен өтуі қажет. Бұл тексерулер ерте сатыда жүрек-қан тамыры ауруларын, қант диабеті, глаукома және оның қауіпті факторларын, сонымен қатар, гепатит сияқты ауруларды анықтау және де күрделі асқынған инсульт, инфаркт, соқырлық, бауырдың цирроз, обыры секілді аурулардың алдын алуға, сонымен қатар, солар жөнінде алдын ала ескерту үшін өте тиімді болып табылады. – Бұл бағытта қандай ақ­па­­раттандыру-түсініктеме жұ­мыстары жүргізілді? – Халықты ақпараттандыру мақсатында «Қазақстан-Ақтөбе» телеарнасында белсенді түрде бейнероликтер көрсетіледі, ал скринингтік тексеруге шақырту «Ақтөбе радиосында» күніне 3 рет беріледі. Қаланың орталық көшелері А. Молдағұлова мен ағайынды Жұбановтар даңғылында билбордтар орна­ласқан. Қалалық емханалар мен ірі стационарларда ақпараттық мәліметтермен терминалдар орнатылған. Аял­дамалар мен сауда үйлерінде, автовокзалда, теміржол вокзалында, әуежайда, жалпы білім беретін мектептерде, мектепке дейінгі балалар ұйымдарында, ЖОО-да, ООО-да 5 мыңға жуық плакаттар ілінді. Барлығы 3329 парақшалар, 2500 бүктемелер таратылып, «Қазақтелеком» АҚ арқылы өзіндік қоңырау шалулар ұйымдастырылды. Осыған орай 30 мыңнан астам абоненттер скринингтік тексерулер өтіп жатқандығы жөнінде ақпарат алды. СМС арқылы-50 мыңнан астам абоненттер, коммуналдық қызмет түбіртектері арқылы – 30 мыңнан астам абоненттер хабардар етіліп, әуе және темір жол көліктерін пайдаланатын тұрғындар үшін, билетке қосымша ретінде скринингтік тексеруге шақырту қағаздары берілді. Аудан бойынша бекітілген дәрігерлер мен медбикелер емделушілердің скринингтік тексерулерден қай уақытта кезексіз өтетіндігі жөнінде аймақтық ұсыныстарды алдын ала таратады. Осындай жұмыстардың нәтижесінде өткен жылы 87854 адам жүрек қан-тамыр ауруларын, 20044 әйел сүт бездері обырын, 20877 қыз-келіншек жатыр мойыны обырын, 87854 адам қант диабетін, 60832 адам глаукоманы, 42669 адам колоректальды обырды ерте сатысында анықтау үшін скринингтік тексеруден өткізілді. Бұл бағыттағы жұмыс биыл да жалғасуда. Президентіміз Нұрсұлтан На­зар­баев өз Жолдауында «Ұлт­тың саулығы – біздің табыс­ты болашағымыз» деп атап көрсеткеніндей, скринингтік тек­серуді жүргізу арқылы біз саламатты елдің ертеңін қалы­п­тастыратынымызды ұмыт­пауымыз керек екенін жазады.

Дәл осы скриниг тақырыбында «Егемен Қазақстан» газетіне Петропавлдан мақала жолдаған Инна Келімбет өз өңірінен «Саламатты Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы аясында атқарылып жатқан саламаттылыққа бағытталған шаралардан ақпар береді. «Денсаулықты қорғау жолында» деп аталатын мақала басылымның «Әлеумет» айдарында жарық көрген.

Елбасының үстіміздегі жылғы «Қазақстан жолы – 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауында денсаулық сақтау саласын дамыту мәселелері ішінде алғашқы медициналық-санитарлық көмек мәселесіне басты басымдық берілгені мәлім. Жалпы алғанда, медицина қызметкерлерінің кәсіби біліктілігін орнықтыру, жоғары технологияларды енгізу арқасында күрделі операцияларды облыс орталықтарында жасау тәжірибесі қалыптасты. Сонымен бірге, «Саламатты Қазақстан» бағдарламасы аясында да нақты жұмыстар атқарылып келеді. Солтүстік Қазақстан облыстық денсаулық сақтау басқармасының басшысы Қабдырахман Сақтағанов жергілікті медицинаның бәсекеге қабілеттілігін арттыру жөнінде әңгімелейді. Облыс медицина мекемелерінің бәсекелестік қарымын көтерудің әлеуеті зор. Дәрігерлер еліміздің үздік клиникаларында, шетелдерде біліктіліктерін арттырып жүр. Мәселен, 2013 жылы Ресейде, Беларусьте, Оңтүстік Кореяда, Литвада, Австрияда білімдерін жетілдіріп қайтты. Бұдан тысқары медицина мекемелерінің базасында оқыту модульдеріне қатысады. Денсаулық сақтау мекемелерін заманауи медициналық құрал-жабдықтармен толықтырып отыру ұдайы назарымызда. Соңғы үш жылда көптеген озық үлгідегі техникалар сатып алынды. Мұндай бірегей жүйені жақсарту облыстық әкімдіктің қолдауымен және Денсаулық сақтау министрлігінің қатысуымен мемлекеттік лизингтік компания – «ҚазМедТех» АҚ арқылы мүмкін болды. Бұл орайда, алдын ала берілген тапсырысқа мұқият сараптама жүргізіліп, жете ескерілетінін айта кеткен жөн. Ол үшін жабдық көрсететін қызметтер спектрі мен сервистік қолайлылыққа баса көңіл аударылады.Сарапшылар медицина ұйымдары орындауға тиіс барлық талаптар көрсетілген тұжырымдама қорытындысын бергеннен кейін ғана техникаларды лизинг шартымен сатып алуға рұқсат алады. Лизингтік төлемдерді қайтару тетігі медициналық техниканы тиімді қолданумен қатар диагностикалық және емдік қызметтердің қолжетімділігін арттыруға әсер етері сөзсіз. Былтыр «Саламатты Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы бойынша 446 миллион 360 мың теңгеге 12 медициналық құрал-жабдық сатып алынды. Жергілікті денсаулық сақтау ұйымдарының материалдық-техникалық базасын нығайту үшін 239 миллион 980 мың теңге жұмсалды. Бауыр ауруларын дәл әрі жедел анықтайтын аппарат пен компьютерлік томограф әкелінді. Жуырда облыстық балалар ауруханасына лизинг бойынша жаңа қондырғы орнатылды. Германиялық мультиспиралдық-компьютерлік томограф бас ми­ына, ішкі ағзаларға, сүйек-бұл­шық ет жүйесіне жан-жақты зерт­теу жүргізуге мүмкіндік бе­­реді. Жаңа жабдық 240 миллион теңге тұрады. Осындай нақ­ты шаралардың арқасында тұр­ғындарға көрсетілетін ме­дициналық қызмет түрлері кө­бейіп, сапасы да айтарлықтай жақсарды. Қазіргі уақытта мұн­дай медициналық көмекпен ал­ты медицина ұйымы айналысады. Былтыр кардиологиялық бөлімшеде 1347 коронарография, 539 стенд қойылып, ашық жүрекке 181 ота жасалды. Нәтижесінде жүрек-қан тамырлары аурулары айтарлықтай кеміді. Жоғары мамандандырылған медициналық көмекті дамытудың арқасында үшінші аурухананың травматология бөлімшесінде қимыл-ті­рек жүйесінің ауруымен және жа­рақат алған науқастар арасында мүгедектік деңгейін азайту, операциядан кейінгі асқынулардың алдын алу мүмкін болды. 32 ем­делушінің жамбас-сан буыны толық ауыстырылды. Ірі буындарға 174 артроскопия, блок қойылатын интрамедуллярлық остеосинтез бойынша 100 операция жасалды. Облыстық аурухананың офтальмология бөлімшесінде глаукома, катаракта және басқа да көз ауруларына жоғары мамандандырылған медициналық көмек көрсетіледі. Абдоминалдық және торакалдық хирургияда да заманауи технологиялар кеңінен қолданылады. Лапароскопиялық әдістер қолда­нылып жасалған операциялардан кейін қауіпті асқынуларға жол бермеуге болады. Қазіргі уақытта облыста өт шығу жолдарына жасалатын операциялардың 100, соқырішек операцияларының 65 пайызы лапароскопиялық әдістің көмегімен жасалды. Мемлекет басшысы қазақ­стандықтардың өмір сү­ру ұзақ­тығын 80 жасқа дейін арт­тыруға мүмкіндік беретін жолдарды айқындап берді. Өмір сүру ұзақтығының артуы – бұл медицинаның, экономиканың, инфрақұрылымның жақсы дамуы деген сөз, – деп жазған Инна Келімбет: «Адам денсаулығының 15-20 пайызы ғана медицинаға тәуелді екенін ескерсек, ұзақ әрі бақытты өмір сүру әркімнің өз қолында екені талассыз шындық», – деп қорытады мақаласын.